De naam van de boerderij het Hamhuis in Collendoorn is al zeer oud. Al in een akte uit 1487 van het klooster te Albergen lezen we over het Hamhuis:
1487, Vrijdag na Bonifaes. Hendrik Kamferbeke, gezworen richter ten Hardenberg, doet kond, dat Aleid Heijnen en hare kinderen, ten overstaan van hem en keurnoten, op de Prior en het Convent van het Regulieren-klooster te Albergen, als vrij edel eigen, hebben overgedragen, hun geheel erven en goed, Oding, met het kate Hamhuis en de tienden Overwatering, in de buurtschap en marke Collendoorn, onder het kerspel Heemse en gerigte van den Hardenberg, behoudens de tiendheer zijne tiende…
Met deze officiële akte zijn de erven Odink en Hamhuis van privébezit in eigendom overgegaan naar het klooster te Albergen. Het zou ruim drie eeuwen duren eer het Hamhuis weer in privébezit kwam.
 
In allerlei akten, documenten en registers komen wij het erve Hamhuis en personen die dit huis bewonen tegen. De naam Hamhuis komt daarbij in veel vormen voor: Hammousink, Hammus, Hams en Hamhuys tot het uiteindelijk officieel in 1811 als Hamhuis werd geschreven. In het Schattingsregister van Salland anno 1520 lezen we dat het Hamhuis werd bewoond door Tele ten Hamhuis te Kalender (=Collendoorn) en eigendom is van het klooster Albergen, “toebehorende toe Albergen”. De pacht wordt als volgt aangegeven: toe pachte gesat op 10 mudden rogge, oftewel de pacht ad tien zakken rogge moest worden geleverd aan het klooster.

Op 14 maart 1771 werd door de schout een zgn. ’taxatie van de goederen’ geregistreerd op verzoek van de graaf van Rechteren, heer van Gramsbergen, horende onder de havezate te Collendoorn. Genoemd werden de volgende erven en de bijbebehorende bezittingen: het Huis te Collendoorn, erve Rutmink, erve Hamhuijs, erve Stoevebeld, erve Klaas Jan, en erve Warners. De taxatie was verricht door burgemeester Derk Jan Rustenberg te Hardenberg en Hendrik Odink, te Collendoorn woonachtig. De totale waarde was 25.470 guldens.

Op 24 maart 1775 werd door de schout van het schoutambt Hardenberg de overdracht geregistreerd van twee dagwerken hooiland, genaamd de Toeslag, op ‘t Varel onder Collendoorn, door Lephert Jansen en zijn huisvrouw Geertien Jansen, Hendrik Jansen, Evert Derks en zijn huisvrouw Aaltien Jansen, Arend Hendriks en zijn huisvrouw Eefse Jansen, en dan nog Derk Assen in kwaliteit als momboir van Hendrikjen Jansen, gezamenlijk kinderen en erfgenamen van wijlen Jan Assen, aan Jan Hendrik Jansen en zijn huisvrouw Egbertien Arends, thans woonachtig op ‘t Erve Hamhuis te Collendoorn. Het perceel was door Jan Hendrik Jansen op 26 oktober 1773 bij publieke verkoping aangekocht.

Jan Hendrik Jansen en Egbertje Arends waren op 31 oktober 1772 getrouwd in Heemse. De bruid was geboren op ’t Hamhuis, maar ook de bruidegom was afkomstig uit Collendoorn. 

Op 14 november 1820 verbleef notaris Antoni van Riemsdijk op den huize en goed Welgelegen, numero 43, te Heemse. Hij deed dat op verzoek van de hoogwelgeboren jonkheer Jacob van Foreest van Heemse, weduwnaar en boedelhouder van wijlen Maria Clara gravin van Rechteren, lid der ridderschap van Overijssel en breedgeërfde, wonende op Huize Heemse, numero 56 te Heemse. De jonkheer was eigenaar geworden van de havezate Collendoorn door een testamentaire dispositie van 10 april 1818 van zijn schoonvader Christiaan Lodewijk graaf van Rechteren tot Collendoorn, weduwnaar en boedelhouder van vrouwe Ermgard Ebella Juliana baronesse van Raesfelt. Op de bewuste 14e november hield Van Riemsdijk een inventarisatie van de boedel en nalatenschap van de graaf. Tot diens bezittingen behoorde het erve Hamhuis te Collendoorn, bestaande uit deszelfs bouwmanswoning, schuur en schapeschot numero 12 (aktenr. 233).

Notaris Antoni van Riemsdijk verscheen op 10 februari 1821 op ’t erve Hamhuis, numero 12 te Collendoorn, om een boedelinventaris op te stellen op verzoek van Hendrik Hamhuis, weduwnaar van Hendrikjen Roelofs. Zij was op 28 augustus 1819 overleden. Zij was eerder getrouwd geweest met Gerrit Derks die op zijn beurt eerder getrouwd was met Jennechien Seinen. Hendrik Hamhuis was vader en voogd over de minderjarige kinderen Frederika en Johanna Hamhuis (aktenr. 12). Ruim twee weken later, op 28 februari, was de notaris opnieuw op ’t erve Hamhuis, maar ditmaal om een openbare verkoop te houden van roerende goederen (aktenr. 23). Op 21 augustus 1821 werd de derde veiling gehouden op ’t Hamhuis. Dit keer ging het om eenige vijmen in gasten staande rogge op het erve (aktenr. 108).

Op 12 augustus 1830 verscheen notaris Antoni van Riemsdijk op ’t erve Hamhuis om een openbare verkoop te houden van in gasten te velde staande rogge, op verzoek van Jan Hendrik Barterink, landbouwer te Wilsum (aktenr. 895).

Bij de aanvang van het kadaster in 1832 werd ’t Hamhuis in Collendoorn geregistreerd als sectie B-373 op legger 101 ten name van jonkheer Jacob van Foreest van Heemse.

Fragment van oorspronkelijke minuutkaart, anno 1832.

Legger 101/191: Sectie B-373. Huis en erf. Het erve Hamhuis was in 1834 bij de onderhandse scheiding en verdeling van de boedel en nalatenschap van Jacobs eerste echtgenote, Maria Clara gravin van Rechteren, volledig in zijn bezit gekomen.

Notaris Antoni van Riemsdijk verscheen op 23 juli 1834 op ’t Hamhuis voor een openbare verkoop van in gasten op hetzelve erve te velde staande rogge. Hij deed dat op verzoek van Gerrit Koerts, landbouwer te Överinge, kerspel Emlichheim. Daarvoor had Koerts gewoond op ’t erve Hamhuis (aktenr. 1107).

Op 16 juni 1840 verleed notaris Swam te Gramsbergen een verkoopakte van de openbare verkoop van de boerderij het erve Hamhuis genaamd, staande en gelegen in de buurtschap Collendoorn, bestaande in deszelfs behuizinge en schapeschot, met deszelfs grond en wheere, groot ongeveer vijf roeden, voorkomende onder sectie B numero 373. De hoogwelgeboren heer jonkheer Jacob van Foreest van Heemse had het erve verkocht, samen met een-vierde waardeel in de marke en een halve begraafplaats op het kerkhof te Heemse. Voor f. 2690,- was Derk Heersmink uit Rheeze de nieuwe eigenaar geworden. 

Legger 137/38: Eigendom van Derk Heersmink en echtgenote Aaltjen Hulzebosch. Zij zijn op 14 augustus 1830 getrouwd te Heemse en woonden aanvankelijk in Diffelen en vanaf 1840 in Collendoorn. Derk stierf op 19 augustus 1855 te Collendoorn, op 63-jarige leeftijd. In 1860 boedelscheiding. Over op:
Legger 1837/1: Eigendom van dochter Zwaantjen Heersmink en echtgenoot Derk Wilps. Zij zijn op 1 september 1860 getrouwd in Heemse. Huis, erf en varkenshok. Huisnr. L-10. In 1877 splitsing en vereniging. Over op:

Kadastrale hulpkaart, anno 1877.

Legger 1837/36: Nieuwe sectie B-5324. Huis, erf en varkenshok. In 1904 boedelscheiding. Over op:
Legger 6216/4: Eigendom van Gerrit Wilps en echtgenote Hendrikje Welleweerd. Zij zijn op 3 augustus 1900 getrouwd te Heemse.

Het echtpaar Gerrit en Hendrikje Wilps bleef kinderloos. Gerrit werd blind aan de gevolgen van de in die tijd rondwarende Spaanse griep en zijn vrouw was ziekelijk. Daarom kwam na 1906 hulp in de persoon van zijn schoonzus, de weduwe Mina Schuldink-Welleweerd met haar dochter Jennigje. In 1913 stichting. Over op:

Legger 6216/20: Huis, schuur en erf. In 1913 redreskaart. Over op:

Fragment van kadastrale hulpkaart, anno 1913.
Kadastrale hulpkaart, anno 1914.

Legger 6216/22: Nieuwe sectie B-6614. Huis, schuur, weiland en bomen. Jennigje Schuldink trouwde op 30 april 1926 te Heemse met Gerrit Willem Lichtenberg. Hij werd in Collendoorn Getwillem van Hams Gait genoemd. In 1926 sloop en herbouw. Over op:
Legger 6216/26: In 1946 opgenomen in de ruilverkaveling. Over op:
Legger 6216/31: Nieuwe sectie O-271. Huis, wei- en bouwland. Eigendom van Gerrit Lichtenberg (geb. 21-05-1927) en echtgenote Aaltje Pas. Zij zijn op 31 oktober 1952 getrouw te Hardenberg. In 1952 stichting. Over op:
Legger 6216/34: Huis, schuur, wei- en bouwland aan de Collendoornerdijk. In 1956 verbouw. Over op:
Legger 6216/35: Huis, schuren, wei- en bouwland. Havezateweg 1. In 1969 verbouw. Over op:
Legger 6216/36: Huis, schuren, erf, bouw- en weiland.