de Roker Smid

Hendrik Hamberg, geboren op 19 januari 1870 in de Ganzestraat (het huidige Wilhelminaplein in Hardenberg), had het smidsvak geleerd van zijn vader Johannes. Om zich verder te bekwamen werkte hij een tijd als smidsknecht bij grofsmid Harmsen in het Duitse Wilsum. Na terugkomst besloot hij de zaak in Hardenberg niet over te nemen, maar in plaats daarvan samen met zijn vader een smederij op te zetten in Radewijk. In 1896 trouwde Hendrik met de eveneens uit Hardenberg afkomstige en 23 jaar oude Geesien Reinders.

 

 

Het echtpaar ging in 1900 wonen aan de huidige Noord-Oosterweg 4. Ze kregen tussen 1896 en 1909 zes kinderen, van wie er twee op zeer jonge leeftijd overleden. In het midden van de jaren twintig van de twintigste eeuw verhuisde het gezin naar de Radewijkerweg en trok het in bij Jan Slingenberg, ook wel Iem’n-Jaan genaamd. Jan had er sinds het overlijden van zijn ouders en zijn broer alleen gewoond, en had behoefte aan gezelschap en verzorging. Op 7 mei 1929 overleed Jan Slingenberg ongehuwd, waarna zijn eigendommen overgingen op Hendrik en Geesien Hamberg. Deze lieten vrij snel daarna door timmerman Thuusink-Jaan het laatste stukje muur van heideplaggen aan de straatkant vervangen door een stenen muur. De smederij bestond destijds geheel uit blikplaten en was niet erg groot. Er was slechts een smidsvuur.

Het smeden was zwaar werk, omdat alles met de hand moest gebeuren, zo ook het bedienen van de blaasbalg voor het smidsvuur. Het was de tijd dat het smidswerk, naast het maken van verbindingen door middel van klinken, uit het echte smeden bestond. Dit werd ook wel het wellen genoemd: twee stukken ijzer werden zó verhit en met een hamer bewerkt, dat ze aan elkaar gesmeed konden worden. Bij het verwisselen van ijzeren wagenwielhoepels – waarvoor twee smidsvuren benodigd waren – ging de smid naar buiten en maakte daar dan een vuur van turf of hullen. Vrouw Geesien hielp haar man vaak bij deze werkzaamheden.

De Roker smid stond wijd en zijd bekend om zijn goede kwaliteit schoppen, smidsschoppen ofwel plaggenschoppen genoemd, die geheel met de hand werden vervaardigd. Vooral het harden van het ijzer was vakwerk. Was het metaal te hard, dan brak het af. Was het daarentegen te zacht, dan boog het alle kanten op tijdens het gebruik. Het harden gebeurde door het ijzer te verhitten en op een speciale manier weer af te laten koelen. Alle schoppen werden voorzien van het merkteken van De Roker smid. De oude smid overleed op 1 juli 1935 te Radewijk. Zijn weduwe stierf nagenoeg vier jaar later, op 7 mei 1939.

Het derde kind van het smidsechtpaar, ook Hendrik, was in 1924 getrouwd met Hendrika Gerritdina Wolbink. Zij bleven wonen in het ouderlijk huis. Hoewel Hendrik jr. geen smid werd, is de Roker smid bij iedere inwoner van Radewijk nog steeds een begrip. Een door de oude smid gemaakte hoepel en eg zijn nog altijd op het erf te bewonderen.

 

 

Kadastrale geschiedenis

Legger 1909/2: Sectie D-649. Heide. Eigendom van Harm Slingenberg, arbeider te Radewijk, en echtgenote Zwaantjen Vlierman. Zij zijn op 19 juni 1832 getrouwd te Gramsbergen.

Notaris Hilbrand van Barneveld te Gramsbergen registreerde op 3 juli 1871 een hypotheekakte op verzoek van Harm Slingenberg. Deze verklaarde daarin 400 gulden schuldig te zijn aan Jan Valkman junior te Gramsbergen. Tot onderpand stelde hij een perceel heide of veldgrond, gelegen in ’t Radewijkerveld, sectie D nrs. 649, 650 en 651, groot 2 bunder, 40 roeden en 60 ellen, met het daarop nieuw gebouwd woonhuis dat tot heden nog geen kadastraal nummer heeft bekomen…

In 1874 redres. Over op:

 

 

Legger 1909/5: Sectie D-649. Huis en erf. Huisnr. I-57. In 1911 gedeeltelijke herbouw. Over op:
Legger 1909/6: In 1919 verkoop. Over op:
Legger 8165/3: Sectie D-649. Huis en erf. Eigendom van Jan Slingenberg, Hendrik Jan Slingenberg, Gerrit Jan Kelder, Hendrik Jan Kelder en Hendrik Hamberg. Huisnr. I-57. In 1926 stichting. Over op:
Legger 8165/5: Huis, schuren en erf. In 1934 vereniging van percelen. Over op:

 

 

Legger 8165/6: Nieuwe sectie D-1511. Huis, schuur, smederij, bouw- en weiland. In 1936 boedelscheiding. Over op:
Legger 10390/1: Sectie D-1511. Huis, schuur, smederij, bouw- en weiland. Eigendom van Hendrik Hamberg (voor 82/96ste), Hendrik Jan Slingenberg (voor 1/8e), Gerrit Jan Kelder (voor 1/96ste) en Hendrik Jan Kelder (voor 1/96ste). Levenslang vruchtgebruik: Geesien Reinders, weduwe van Hendrik Hamberg. In 1940 successie. Over op:
Legger 10699/4: Sectie D-1511. Huis, schuur, smederij, bouw- en weiland. Eigendom van Hendrik Hamberg junior (geb. 6 juni 1902) en echtgenote Hendrika Gerritdina Wolbink. Zij waren op 9 mei 1924 getrouwd te Heemse. Huisnr. I-134. In 1948/1949 sloping en gedeeltelijke vernieuwing/verbouw achterhuis met veestallen. Over op:
Legger 10699/6: Huis, schuren, bouwland en weiland. In 1955 vereniging van percelen. Over op:

 

 

Legger 10699/8: Nieuwe sectie D-1619. Huis, schuur, bouw- en weiland. In 1957 bijbouw. Over op:
Legger 10699/9: Huis, schuren, bouw- en weiland. In 1958 verkoop. Over op:
Legger 13087/4: Sectie D-1619. Huis, schuren, bouw- en weiland. Eigendom van Hendrik Hamberg (geb. 26-05-1926) en Dika Meier. In 1980 opgenomen in ruilverkaveling. Over op:
Legger 20143/1: Nieuwe sectie Y-114. Huis, schuur, erf en cultuurgrond.  te Radewijkerweg 18. In 1983 verkoop deel van perceel. Over op:
Legger 20143/2: Nieuwe sectie Y-755. Huis, schuren, erf, tuin en groenland.