Archieven: 2020-01-16

Foto: de eerste automobiel van schoolmeester de Boer.

Familie de Boer uit Rheeze.

Deze geweldige foto, gemaakt door fotograaf Sanders uit Coevorden, hebben we in januari 2020 mogen scannen bij de familie De Boer.

Catrinus de Boer (geb. 1880) was de eerste hoofdonderwijzer aan de school met de bijbel te Rheeze. Hij was in 1907 getrouwd met Maria Schurer en begon in 1915 met zijn werk in Rheeze. Hier staat hij trots (met hoed), met zijn vrouw, kinderen en (schoon)vader bij zijn eerste automobiel (met Overijssels kenteken).

Heeft u ook nog mooie oude foto’s die u zou willen laten digitaliseren? We zijn bereikbaar via: historischeprojecten@gmail.com


Toen, op 15 januari 2020: sluiting ‘Bokkepruik’.

Vandaag stond een groot artikel in De Stentor over de aanstaande sluiting van restaurant ‘de Bokkepruik’ in Heemse. Anders dan het artikel vermeldt, is het etablissement niet al sinds 1791 eigendom van de familie Koeslag.

Sterker nog, dat is het pas vanaf 1889. De geschiedenis van de horeca-uitspanning aan de Hessenweg in Heemse is wel heel oud en eigendom geweest van de achtereenvolgende families: Rustenberg, Noorink, Odink, Nijzink, Dorgelo, Otten, Koeslag en Istha.

Een geschiedenis van de Rustenberg vindt u op onze website.


Toen, op 12 januari 1751: een oud testament.

Vandaag gaan we ver terug in de tijd. De oude archieven zijn niet voor niets bewaard gebleven. Het leek ons aardig om eens te laten zien hoe eeuwen geleden een ‘uiterste wilsbeschikking’ of testament werd vastgelegd. Daarvoor gaan we terug naar 12 januari 1751. Het speelde zich af in Rheeze en vanwege de afwezigheid van schout Voltelen mocht zijn plaatsvervanger Albertus van Riemsdijk de taak op zich nemen. Vanwege de mooie oude taal, geven we eerst het testament in volledige transcriptie weer:
“Ik Alb. van Riemsdijk, wegens hoog overigheid in der tijd verwalter scholtus van den Hardenberg, Heemse en Gramsbergen, doe hiermede bij indispositie en absentie van de heer scholtus Arnold Voltelen, te weten hoe geroepen ben ten huise van Gerrit Wermink alhier tot Rese, en aldaer op heden gekomen sijnde, so vond desselfs oom Arent Wermink, na den lichame siek en te bedde liggende, dog sijn verstand en oordeel vollenkomen, ten minsten in so verre men uiterlijk kon bemerken hebbende, so heeft hij Arent Wermink, voor mij verwalter scholtus voornoemd, en ceurnoten als waren Hendrik Timmerman en Hendrik Weelink, versogt, na dat hij comparant in overweginge hadde genomen de sekerheid des doods en de onsekere uire van dien, om voor desen edelen gerigte, bij desen te willen maken en oprigten, sijn enige vrije onbedwongene testamentaire dispositie, over die goederen aen hem comparant door God genadelijk verleend, en met de dood koomt na te laten, nadat hij comparant dan eerst sijne ziele heeft bevolen in de genadige en barmhertige hand des Heren, en sijn lighaem ter eerlijke begraffenisse, na staete gelegendheid, so treed hij dan tot sijne dispositie, over sijne als dan na te latene goederen.

Voor eerst so nomineerd en institueerd hij testateur sijne nigte Trijne en desselfs eheman Gerrit Wermink, tot sijn universele erfgenaem, voor haer beide tijd des levens, en na dode van dien is hij comparante of testateur sijn wille en begeerte dat als dan die goederen van hem heergekomen, sullen in vollen eigendom vererven en versterven op Aeltien Jansen en derselver erfgenamen.

Alle het voorschreven den testateur duidelijk sijnde voorgelesen of dit so niet was sijn enige vrije onbedwongene uiterste wille, so heeft hij testateur hierop geantwoord van ‘Ja’, willende en begerende dat alle het voorschreven effect moge sorteren, het sij als testament, codicille of andere uiterste wille, onder de levende, so sulks best sal kunnen of mogen bestaen, ofschoon alle solemniteiten in regte nodig hier in niet mogten sijn geopserveerd. In waerheids oirconde en sonder erg of list, hebbe ik verwalter scholtus voornoemt, met mijn klein zegel dese gezegeld en neffens de comparant getekend, en omdat hij comparant geen siggenet is hebbende, heeft hij mij versogt om mede dese voor hem te zegelen.
Actum Reese, den 12 januarij 1751.”

Dit oude testament is bewaard gebleven in het vrijwillig rechterlijk archief van het Schoutambt Hardenberg. Dat ligt inmiddels alweer bijna 200 jaar opgeslagen in het Rijksarchief van Overijssel (het huidige Historisch Centrum Overijssel).
Arend Rutgers Warmink was pachter van het Warmelink of Warmink in Rheeze (een van de oudste erven aldaar). Hij was gehuwd met Hendrikje Everts, maar kennelijk had het echtpaar geen kinderen gekregen. Daarom liet hij alles na aan zijn universele erfgenaam Gerrit Egberts Warmink en diens echtgenote Trijne Jansen. Hun enig kind, Egbert, overleed al op 20-jarige leeftijd, waardoor de boedel vererfde op Aaltje Jansen (zij werd al in het testament genoemd).


Toen, op 08 januari 1968: professor Waterinkschool geopend.

Op 8 januari 1968 opende de Prof. Waterinkschool voor buitengewoon lager onderwijs voor het eerst haar deuren. Het lukte maar net, want het viel tegen om het vereiste aantal leerlingen te krijgen. Men begon in de oude, afgekeurde school aan de Stationsstraat. Het gebouw was echt niet veel: drie lokalen en een gang. Er waren nog wel een paar lokalen meer, maar daarin was de gemeentelijke U.L.O.-school gehuisvest. Na hun vertrek was het hele gebouw beschikbaar voor de Waterinkschool, maar ook toen was het in allerlei opzichten behelpen.

Een voorbeeld: warm water was er niet. De schoolschoonmaakster gebruikte om dat te krijgen een elektrische dompelaar. Maar… op een middag vergat ze de stekker uit het stopcontact te halen en de volgende morgen was de dompelaar met emmer en al dwars door de kruk gebrand. De gevelkachels waarmee de lokalen werden verwarmd, hadden de nare eigenschap om verstek te laten gaan juist op die momenten dat het koud was. Als het hard regende, moesten er emmers en teilen geplaatst worden om het ergste overstromingsgevaar te weren. Ook een steeds weerkerende ergernis waren de kapotte ruiten op de maandagmorgen. Ondanks alles: dat oude schooltje had sfeer.

Naast alle bouwkundige en technische problemen kwam ook nog een ander probleem, namelijk het vervoer. De Prof. Waterinkschool was vanaf het begin een streekschool en aanvankelijk werden de leerlingen gehaald en gebracht met een grote bus van een busonderneming. Later werd besloten het vervoer in eigen hand te nemen. Eerst met één VW-busje en een eigen auto, later met meer busjes. Hoewel deze wijze van vervoer grote voordelen had (direct contact met de ouders, geen kans op spijbelen), was het wel een extra belasting voor de leerkrachten: het halen en terugbrengen van de leerlingen kostte wel een paar uur per dag.

Al vanaf het begin werd er onderhandeld over een nieuw te bouwen school. In september 1973 kon een gloednieuw schoolgebouw in gebruik genomen worden aan de Gramsbergerweg.


Toen, op 04 januari 1910: opening vaktekenschool.

Het Salland’s Volksblad van 7 januari 1910 meldde:
“Hardenberg. Jl. dinsdag 4 jan. was een zeer belangrijke dag voor de werklieden in Hardenberg en omgeving. Des avonds toch te 7 uur werd de vakteekenschool, uitgaande van de ‘Vereeniging voor Volksonderwijs, afd. Hardenberg en omstreken’ geopend. Met een toespraak tot de genoodigden, leeraren en leerlingen opende de voorzitter, de heer J.A. van der Sanden, de vergadering.

Hij gaf o.m. een overzicht van de werkzaamheden die door het bestuur verricht waren, bracht dank aan de besturen der gemeenten Hardenberg, Ambt Hardenberg en Gramsbergen, aan de Prov. Staten van Overijssel en aan den Minister van Binnenlandsche Zaken en in ’t bijzonder hulde aan den heer De Groot, inspecteur van het Middelbaar Onderwijs, die door zijne adviezen de oprichting der Vakteekenschool zeer vergemakkelijkt heeft. Daarna sprak de voorzitter nog een kort woord tot de heren leeraren: Nieman, Bruinsma en Verwoest en tot de leerlingen. Voorts werd nog het woord gevoerd, door den burgemeester van Stad Hardenberg, den heer Koopman, hoofd der o.l.s. alhier, den heer Pauw, secretaris der Vakteekenschool en den heer M. Verwoest, een der leeraren. Door luid applaus betuigde telkens de vergadering hare instemming met het gesprokene. Na het slotwoord van den voorzitter werd gelegenheid gegeven tot bezichtiging van de leermiddelen. In ’t bijzonder werd opgemerkt eene prachtige collectie gips-ornamenten door het Rijksmuseum aan de Vakteekenschool afgestaan.”


Kabinetfoto van koopman en winkelier Johannes Antonius van der Sanden (geb. 19 november 1860 Dedemsvaart, ovl. 30 december 1931 Heemse), echtgenoot van Grietje Mulder. Van der Sanden was de eerste voorzitter van de ‘Vereeniging voor Volksonderwijs, afd. Hardenberg en omstreken’.

De Vaktekenschool was een ambachtsschool voor timmerlieden, metselaars, smeden etc., als het ware de voorganger van de na de oorlog geopende Ambachtsschool. Het onderwijzend personeel gaf les gedurende de wintermaanden. Op 30 september 1912 besloot de raad van de gemeente Stad Hardenberg tot overname van de Vakteekenschool van de Vereniging voor Volksonderwijs. De meeste leerlingen kwamen uit de gemeenten Ambt Hardenberg en Gramsbergen. Toch vond het onderwijs voortdurend plaats binnen de grenzen van de gemeente Stad Hardenberg.

Vanaf 1932 werd de Vaktekenschool gegeven in drie lokalen van de oude christelijke lagere school aan de Lage Doelen.

In november 1938 meldde De Vechtstreek:
“Wat gevreesd werd, is gebeurd: de Vaktekenschool, stichting van de Vereniging ‘Volksonderwijs’ (het initiatief en het doorzettingsvermogen door wijlen den heer Pauw hierbij betoond, verdienen extra vermelding), later overgegaan aan de gemeente, is opgeheven. Groot zijn de diensten geweest, die zij aan de aankomende vakmensen in den loop der jaren heeft bewezen. Ze heeft jaren gekend van grote bloei, vooral in den tijd, dat de heer Nieman de leidende figuur was. Ook als gevolg van de tijdsomstandigheden werd de belangstelling tanende, met een bedroevende vermindering van cursisten als gevolg. Dit jaar hadden zich 18 opgegeven; daarmee had men in zee kunnen gaan en is men ook deze week in zee gegaan. Maar zij verschenen lang niet allen en nu moest tot opheffing worden overgegaan. ’t Gemeentebestuur deed het node. Een weinig roemvol einde!”

Heeft u misschien nog een diploma van een van uw voorouders die de Vakteekenschool in Hardenberg heeft gevolgd? Wij houden ons zeer aanbevolen!

(de scan toont een diploma van de Vakteekenschool te Amsterdam).