Bij de gemeentelijke herindeling, per 1-1-2001, verloor het gemeentehuis van Gramsbergen haar functie als openbaar gebouw. Pogingen om het een nieuwe bestemming te geven als ‘kulturhus’ of woon-zorginstelling liepen op niets uit. Daarop besloot de gemeenteraad van Hardenberg in augustus 2002 het voormalige raadhuis op de vrije markt te koop aan te bieden. Meteen bleek het automatiseringsbedrijf Jacquet Beheer uit Lutten serieuze interesse te hebben om het pand deels als kantoor ge gaan gebruiken en deels te bestemmen als privéwoning. Al in november ging de raad akkoord met het bod en werd het – volgens de verkoopbrochure – schitterend gelegen unieke pand verkocht…
Gramsbergen heeft vanaf de instelling van de gemeente in 1811, meer dan honderd jaar geen eigen gemeentehuis gekend. De administratieve verplichtingen konden door enkele ambtenaren worden afgehandeld en daarvoor huurde men aanvankelijk ruimte bij particulieren. Zo bewijst een van de oudste documenten uit het archief van Gramsbergen dat Willem Grimmelius voor 63 franken per jaar een gemeubileerde kamer verhuurde aan burgemeester Evert van der Scheer, tot het locaal van het gemeentehuis gebruikt wordende. Later werd een deel van de privéwoning van de burgemeester gebruikt als gemeentehuis. Nog in 1851 werd een huur van 70 gulden betaald voor een lokaal in de woning van Willem Swam die destijds zowel burgemeester als gemeentesecretaris, gemeenteontvanger, ambtenaar van de burgerlijke stand en plaatselijk notaris te Gramsbergen was.
Toen in 1877 een nieuwe school in Gramsbergen in gebruik genomen was, richtte en groep inwoners een verzoek aan de raad om het oude schooltje aan de Kruisstraat, dat haar functie verloren had, te verbouwen tot gemeentehuis. Burgemeester Otto van Riemsdijk stelde de raad echter voor om de secretarie in zijn enkele jaren eerder gebouwde statige herenhuis te mogen behouden. Hij zou het dan op eigen kosten laten vergroten, zodat het publiek voortaan beter in de gelegenheid zou zijn om de raadsvergaderingen bij te wonen. Dat voorstel was te genereus om af te slaan en dus bleef het gemeentehuis nog jarenlang gecombineerd met de ambtswoning van de burgemeester.
Toch bleef het blijkbaar een beetje behelpen, want in 1889 stelden enkele Gramsberger ingezetenen voor om het hoofdgebouw van het huis van notaris Swam, de voormalige burgemeester, aan te kopen. Ze vonden dat het vertrek in het huis van de burgemeester niet de vereiste statuur had voor een gemeentehuis.
Otto’s zoon, burgemeester Cornelis Johannes van Riemsdijk, gaf in 1922 te kennen de ruimte voortaan graag voor eigen doeleinden te willen gebruiken. Hij bood de gemeente gratis een stuk grond aan, gelegen op de zogenaamde Esch aan de westelijke entree van Gramsbergen. De raad had al enkele jaren ingezien dat de oude secretarie te klein werd voor de gemeenteadministratie. Zo miste de burgemeester bijvoorbeeld een eigen vertrek om mensen te ontvangen die hem alleen wensten te spreken. Het aanbod van Van Riemsdijk werd unaniem door de raad aangenomen en op 30 januari 1923 werd meteen besloten tot de bouw van een gemeentehuis op de aangeboden grond ter grootte van zes are, naar een ontwerp van architect Johannes Diederik Meppelink uit Coevorden. Aannemer Bosman uit De Krim bleek met een bod van 23.200 gulden de laagste inschrijver.
Om de nieuwbouw te kunnen financieren verkocht de gemeente een groot aantal populieren en werd een geldlening aangegaan. Al op 28 juni 1923 werd de eerste steen gelegd en minder dan een half jaar later, op 2 januari 1924, werd het nieuwe raadhuis zonder officiële opening in gebruik genomen. Volgens een lokale verslaggever was het een prachtig gebouw, een sieraad voor ons dorp. ’t Geheel maakt een aangenamen indruk en heeft het voorkomen van een villa, hoewel de uitvoering zeer eenvoudig is.
Het gebouw werd opgeleverd met centrale verwarming; een noviteit. Voor en naast het gebouw waren sierlijke tuinen aangelegd door de firma Tieman uit Vroomshoop. In de raadsvergadering van 30 januari sprak burgemeester Van Riemsdijk een openingsrede uit ter gelegenheid van het feit dat de raad voor het eerst vergaderde in een eigen gemeentehuis. Kleiner kon moeilijk gebouwd worden, aldus de burgemeester, aangezien men later dan toch nog weer voor uitbreiding komt te staan, zoals in vele omliggende gemeenten het geval is geweest…
Ruim 35 jaar later pas bleek het gemeentehuis toch te klein. Het werd toen aan de achterzijde uitgebreid door aannemer Bosman, de zoon van de bouwer van het gemeentehuis. Op 17 maart 1960 werd het verbouwde raadhuis heropend door de Commissaris van de Koningin, J.B.G.M. ridder de Van der Schueren. Een viertal plaatselijke industrieën bood een glas-in-loodraam aan ten behoeve van de hal van het verbouwde raadhuis. Een volgende, veel grotere uitbreiding, vond plaats in 1983/1984. Na aanbesteding onder plaatselijke aannemers werd de bouw gegund aan de bouwcombinatie Tromp/Zweers. Er werd een groot kantoorgedeelte bijgebouwd dat op 25 mei 1984 officieel in gebruik werd genomen. Begin jaren ’90 vond de laatste uitbreiding plaats, onder andere ten behoeve van een onderkomen voor politie en brandweer. Nog zestien jaar lang heeft het pand gefungeerd als raadhuis van Gramsbergen, tot het bij de fusie met de gemeenten Avereest en Hardenberg werd opgeheven. Om het in 1960 aangeboden glas-in-loodraam bij een breed publiek onder de aandacht te houden, werd het door de voormalige gemeente Gramsbergen overgedragen aan de historische kring. Zij heeft het raam, met voorstellingen van onder andere de Vecht, het gemeentewapen en de voormalige aardappelmeelfabriek in De Krim, geplaatst in het dorpshuis.
© ‘Monumenten in de gemeente Hardenberg’, uitgegeven door de Stichting Historische Projecten, 2008.
Kadastrale geschiedenis
