kerkhof Nijenstede


Op dit kerkhof stond eens de kapel van de stad Nijenstede, gewijd aan de heilige Stephanus. Volgens geschiedschrijvers is dit heiligdom der christenen gesticht rond het jaar 750, door Pipijn opper-hofmeester van het Rijk der Franken. Men schrijft ook dat de ingewanden van bisschop Radbodus, overleden in 917 te Ootmarsum, in deze kerspelkerk zijn begraven. De stadsrechten van Nijenstede werden in 1362 verlegd naar het nabij gelegen kasteel op den Hardenberg, maar bisschop Jan van Arkel wilde dat men de doden bij de oude kerspelkerk van Nijenstede bleef begraven. Van de restanten van deze zeer oude kapel bouwde men in 1653 een schooltje op de Eiermarkt. Het kerkhof was gelegen aan de hanze-route naar Pruissen en grensde ten noorden aan de rivier de Vecht. Pas in het midden der vorige eeuw werd het kerkhof ommuurd.

kerkhof Nijenstede
Plattegrond van het oude gedeelte tot aan de coniferen met de grafnummers en het aantal graven. De ingang van het kerkhof aan de Stationsstraat is onderaan bij regel A1.
kerkhof Nijenstede
De hoofdingang van het kerkhof met bomenrij.

Een boom is reeds verdwenen. Op de linker pilaar het bordje van de oorlogsgravenstichting.

kerkhof Nijenstede
De bomen aan weerszijden van de hoofdingang zijn verdwenen, evenals het knekel- of baarhuisje. Op de foto, gemaakt rond 1965, is het huisje nog net te zien onder het verkeersbord.
kerkhof Nijenstde
Overzicht kerkhof Nijenstede met links de rij van de familie van Riemsdijk en het met een hek omgeven graf van Balderhaar ten Velde. De kapel moet gestaan hebben in het midden (onderkant van de foto).
kerkhof Nijenstede
Overzichtsfoto van het kerkhof Nijenstede, met op de achtergrond het Mulopaadje en de Technische school (nu LOC).
kerkhof Nijenstede
Een kijkje vanaf de Stationsstraat. Op het nieuwe gedeelte, achter de coniferen, ziet u de rij oorlogsgraven. Daarachter de Gamma (nu Hof van Pepijn) en nog verder de joodse begraafplaats aan het Mulopad.

Nadat u de poort bent gepasseerd komt u in een bomenlaan. Deze volgt u tot aan de negende boom. U bevindt zich op het oudste gedeelte van de begraafplaats, welke verdeeld is in 33 rijen met graven. Het oudste stuk eindigt bij boom 18. Het lager gelegen gedeelte achter de coniferen werd rond de eeuwwisseling aan het kerkhof toegevoegd. De 409 overgebleven zerken zijn bijna allemaal gericht op het oosten.

De in 2024 gerestaureerde graven van de familie Van Riemsdijk.

Op rij 17 (bij boom 9) vinden we o.a. de graven van de familie Van Riemsdijk, vanaf de bomenrij gezien:
1. Liggende zerk 91, sterk afgesleten en onleesbaar. (vermoedelijk is dit het graf van Engele van Oolen, de vrouw van burgemeester en kerkmeester Jan van Borne. Zij is rond 1654 geboren als dochter van Hendrik van Oolen en Christina van Weerde (waarschijnlijk te Nordhorn). Zij stierf op 20 januari 1703 na een ziekte van 11 jaar op 49-jarige leeftijd. De lijkrede was uit 2 Thim. 4, vers 6:7. In het diakonieboek van Hardenberg staat: Den 30 Janua op den karckhoff ontfangen over begraven van Burgemeijst Jan van Borne sijne vrouw 6 gul 9 stuv. 8 pen.

2. Een brede, liggende zerk 92 met inscriptie in Romeinse kapitalen en het wapen van Van Borne in een ovale omlijsting; ook deze zerk is sterk afgesleten. Hier rust verwalter-scholtus en burgemeester Jan van Borne.

3. Een liggende zerk 93 van burgemeester en secretaris van Ambt Hardenberg Jan van Barneveld.

4. Een liggende zerk 94 waarop een treurboom is afgebeeld van Cornelis Johannes van Riemsdijk, oud burgemeester van Stad Hardenberg.

5. Een liggende zerk 95, waarop in hoog reliëf het volle wapen van Van Riemsdijk, ondersteund door een zogenaamde arabesk in Louis-Seize-stijl. Terzijde van het schild twee griffioenen als schildhouders. Hier rust Antoni van Riemsdijk, burgemeester van Havelte.

6. Een liggende zerk 96 met daarop een voorstelling van de slang die zijn staart in de bek houdt, de zgn. oeroeboeros. Hier rust Carolina Johanna Crull, e.v. C.J. van Riemsdijk.

7. Liggende zerk: Lager in een medaillon het wapen van Van Riemsdijk. (Antoni van Riemsdijk was aan het einde der XVIIIe eeuw secretaris van Stad Hardenberg, waar hij in 1805 van het stadhuis de eerste steen legde. In 1811 was hij de Maire, later burgemeester en secretaris van ambt en stad Hardenberg. Ook was hij de plaatselijke vroedmeester).

8. Liggende zerk: Aan de voet van de steen een medaillon, waarin een ruitvormig schild, waarop een kroon rust van 3 parels en op de zijden een fleuron. Het wapen is gevierendeeld: 1. en 4. waarschijnlijk een klauw van een roofvogel; 2. en 3. een lelie; over alles heen een hartschild, beladen met een aanziende ossenkop. (Anna Charlotte Soeters)

9. Liggende zerk; in hoog reliëf het wapen van Van Riemsdijk. (Gerrit Willem van Riemsdijk)

10. Een liggende zerk van Hermanna Hendrika Crull waarop een treurboom is afgebeeld.
Hierbij staat nog een klein steentje met de initialen van Gerrit Willem van Riemsdijk.

Enkele rijen verder ziet u het hekwerk van het familiegraf van Groote Balderhaar ten Velde.

Familiegraf Groote Balderhaar ten Velde.

Bij boom 14 (rij 25) vinden we een sterk afgesleten, brede liggende zerk, van
Assyn Wolters.
Verder op deze rij ziet u het steentje met de Bourgondische letter ‘W’.

Twee rijen verder (rij 27) wandelt u naar de alleroudste zerken op dit kerkhof. De derde zerk vanaf de bomenrij betreft het graf van de familie Woelerts. Deze burgemeestersfamilie heeft grote invloed gehad in Hardenberg. De dichter Van Laar noemde hen in een gedicht. Bij deze drie graven zien we een klein steentje met de initialen: “FWvR” (Frans Willem van Riemsdijk).


1. Liggende zerk uit 1678 van burgemeester Woelert Willems. Een cirkel, waarbinnen een merk (een weerhaak, de einden beiden naar links omgeslagen, overschuin gekruist met een Latijns kruis).
2. Een klein zerkje uit 1656 van Willem Wolers.
3. Een kleine liggende zerk van Woelert Wolers. Een merk, staande weerhaak, waardoorheen naar schuin rechts gekruist een latijns kruis, tussen de letters W.W.

Nadat u deze oude graven heeft bekeken loopt u terug naar de bomenrij en brengt u een bezoek aan het grote graf van de familie Boerrigter bij boom 18 (achter de coniferen). De familie Boerrigter ligt begraven in hun voormalige tuin. Deze werd in 1898 door hen verkocht aan de kerk voor de vergroting van het kerkhof. Binnen dit hekwerk ziet u de laatste authentieke grafkrans in trommel op dit kerkhof.

Graftrommel op een der graven binnen het hekwerk van de familie Boerrigter.
kerkhof Nijenstede
Een zeer markante plaats op de begraafplaats wordt ingenomen door een grote treurwilg. Deze bevind zich in het nieuwste gedeelte van de begraafplaats, aan de kant van de Gamma, nu Hof van Pepijn. Indien u van hieruit richting de bekende bomenrij wandelt, ziet u de oorlogsgraven van de Stichting Commonwealth. Hier liggen Engelse, Canadese en Australische vliegeniers begraven die gesneuveld zijn tijdens WO-II.
kerkhof Nijenstede
De schoolkinderen leggen bloemen bij het graf van Prenger, gefusilleerd te Woeste Hoeve. Bij de vierde conifeer vanaf de bomenrij ziet u aan uw rechterzijde het graf van Jan Hendrik Prenger, de man die op 8 maart 1945 zijn leven verloor voor onze vrijheid.