Categorie geheugenvanhardenberg

Het bestuur van de Stichting Historische Projecten bestaat momenteel uit 5 leden: Rieks Bulthuis (voorzitter), Erwin Wolbink (secretaris), Arnoud Pullen (penningmeester), Dinah Hesselink-Zweers (algemeen lid) en Jaap van Riemsdijk (locosecretaris).

De stichting is een kleine organisatie die zich vrijwillig inzet voor het behoud en de ontsluiting van de geschiedenis van de regio Hardenberg. De stichting is voortgekomen uit de voormalige Oudheidkamer Hardenberg. We publiceren in gedrukte vorm, maar ook online op deze website. Verder bereiken we onze volgers via Facebook.

Het bestuur is op zoek naar een of twee nieuwe bestuursleden. Dus, ben je geïnteresseerd in (regionale) geschiedenis, heb je een voorliefde voor Hardenberg en omgeving, heb je bestuurlijke ervaring en heb je een aantal avonden per jaar beschikbaar voor een bestuursvergadering, dan zijn we wellicht op zoek naar jou.

Interesse? Laat het ons weten via: historischeprojecten@gmail.com

28-03-2025: Exact een week geleden was het bijna voltallig bestuur van de Stichting Historische Projecten op werkbezoek bij het Archivariaat Bentinck-Schoonheten (nabij Raalte). De archivaris van het huisarchief, de heer Hoogeland, had speciaal voor deze gelegenheid de deuren van het archiefdepot van de voormalige havezate geopend. Eind vorig jaar zouden we er al een bezoek brengen, maar infrastructurele werkzaamheden maakten dat het landgoed de afgelopen maanden niet of nauwelijks toegankelijk was. Nu was het dan zover.

In een bijgebouw van het landgoed heeft de Stichting Archivariaat Bentinck-Schoonheten sinds een aantal jaren de archieven van de familie ondergebracht. De ruimte voldoet aan alle bij de wet gestelde eisen ten aanzien van brandwerendheid en klimatologische omstandigheden. Naast het interessante familiearchief Bentinck-Schoonheten biedt het depot ruimte aan archieven van aanverwante families en daar nu juist was het ons om te doen.

Huisarchief Heemse
In de collectie van het Archivariaat wordt ook het Huisarchief van de voormalige havezate Heemse bewaard! De heer Hoogeland heeft ons een sneak-preview gegeven van een aantal stukken die in het circa 3 strekkende meter tellende archief wordt bewaard. Het bevat o.a. stukken van de adellijke families Van Ittersum, Van Sytzama, Van Raesfelt en Van Foreest, maar ook fragmenten van markenarchieven van Rheeze en Diffelen.

De definitieve inventaris op alle archiefstukken laat nog even op zich wachten, maar we hebben de tijd. Waar de vroegere burgemeester van Hardenberg, de heer Van Oorschot, medio 1945 meldde dat het Huisarchief van Heemse de oorlog helaas niet was doorgekomen, kunnen we dus 80 jaar later verheugd constateren dat niets minder waar is. De familiearchieven zijn via nazaten in Bloemendaal nu teruggekomen naar de provincie Overijssel en dichter bij Heemse…

Op 1 maart 1881 gaf de Hardenbergse Zangvereeniging “Vriendschap” een ‘openlijke uitvoering’ in het net versierde schoollokaal. Onder leiding van hoofdonderwijzer Gerrit Jan Koopman werd het publiek vermaakt met zangstukken, afgewisseld door voordrachten ‘meerendeels van komischen aard’…

Bij Collectie Overijssel in Zwolle (het voormalige rijksarchief c.q. Historisch Centrum Overijssel), heeft men een fragment van een middeleeuwse ridderroman in het Nedersaksisch aangetroffen, dat afkomstig is uit de gemeente Hardenberg. De perkamenten fragmenten zijn gevonden in het oudste markeboek van Holtheme (1506-1887). De teksten zijn geschreven in de streektaal van (waarschijnlijk) het Duits-Nederlandse grensgebied.

Onderzoeker Hedzer Uulders, in het dagelijks leven werkzaam bij het Gelders archief en van huis uit gespecialiseerd in Franse middeleeuwse literatuur, heeft nu ontdekt dat het gaat om een Nedersaksische vertaling van een Hoogduitse ridderroman.

Op 23 januari 2025 schreef dhr. Uulders ons: Het is een vondst waar Hardenberg trots op kan zijn, en vandaar dat ik dit nieuws graag met u deel.

Fragment op RTV Oost

Deze zeer opmerkelijke advertentie werd afgedrukt in februari 1895 in een editie van de Dedemsvaartsche Courant. De koopman Harmannus Mooi Gerritszn., bakker Pieter Dorgelo Manneszn., vervener Johannes van der Vecht Reinierszn. en landbouwer Roelof ten Kate Warnerszn. vroegen hulp bij de bekostiging van kleding, transport en de eerste verzorging van vier onmondige (minderjarige) en onechte (buitenechtelijk geboren) kinderen, die met nog zeven andere personen in de grootste ellende leefden in een armzalig vertrek op ’t Lutterharde (Lutterhart).

Het handelde hier om de buiten echte geboren kinderen van Janna Hof. Janna was zelf ook buitenechtelijk geboren, op 25 februari 1855 in ’t Duitse Thesingveld en op 23 augustus gedoopt in de kerk van Veldhausen, als dochter van Geeze Hof. Janna was op 23-jarige leeftijd op 30 november 1878 in ’t gemeentehuis van Ambt Hardenberg getrouwd met de 40-jarige Hendrik Jan Huisman.

De eerder dat jaar, op 13 januari 1878 te Slagharen, geboren zoon Jan werd bij het huwelijk van Janna en Hendrik Jan geëcht. Vervolgens kregen zij op 21 januari 1881 een zoon, genaamd Hendrik, maar de kleine overleed toen hij elf maanden oud was.

Toen Janna Hof op 24 februari 1883 beviel van zoontje Derk, werd de kleine bij de ambtenaar van de burgerlijke stand niet aangegeven door vader Hendrik Jan Huisman. In de akte lezen we dat hij door afwezigheid verhinderd is persoonlijk aangifte te doen…

Het volgende kind, Anne, werd geboren op 16 januari 1885. Wederom was Hendrik Jan Huisman niet in staat om persoonlijk aangifte te doen. De honneurs werden waargenomen door Femmigje de Groot.

Op 16 april 1887 kwam zoontje Koop ter wereld. De geschiedenis herhaalde zich, want ook bij de aangifte van zijn geboorte was ‘vader’ Hendrik Jan in geen velden of wegen te zien. De aangifte werd gedaan door arbeider Derk Dol.

Dat Hendrik Jan Huisman in 1887 afwezig was, blijkt ook uit een oproep in het Algemeen Politieblad:

Huisman, Hendrik Jan, laatst wonende te Lutterhard, gemeente Ambt-Hardendergh. Is bij vonnis van de Arrondissementsrechtbank te Zwolle, dd. 30 juni j.l., ter zake van frauduleus vervoer van gedistilleerd, veroordeeld tot eene gevangenisstraf van 15 dagen. De Officier van Justitie te Zwolle verzoekt opsporing, aanhouding en opzending.

Zoon Geert werd geboren op 8 februari 1890. Anders dan de voorgaande kinderen, werd hij niet geboren in Slagharen, maar in Lutten. Nog altijd was Hendrik Jan ‘verhinderd’ en wederom werd de aangifte gedaan door Derk Dol.

Op 22 augustus 1892 werd zoon Gradus geboren. Ten derde male werd de aangifte gedaan door Derk Dol.

De laatste ‘gang’ naar de ambtenaar van de burgerlijke stand werd op 8 januari 1895 afgelegd. Dit keer was het niet Derk Dol die de aangifte deed. De arbeiders Jan Diphoorn en Johannes Stellinga gaven aan dat Janna Hof te Slagharen was bevallen van een levenloos geboren dochtertje. Opmerkelijk genoeg woonde zij weer te Slagharen en werd in de overlijdensakte aangegeven dat zij weduwe was van Hendrik Jan Huisman…

Gevoeglijk mogen we aannemen dat Janna Hof slechts heel korte tijd heeft samengewoond met haar man Hendrik Jan Huisman. Waarschijnlijk van 1878 tot 1882. Vervolgens is Hendrik Jan weggelopen en hebben ze elkaar nooit weer gezien (?)

Een aantal jaren later ontmoet ze Derk Dol, met wie ze ongetwijfeld zal hebben samengewoond. Hij is tot drie maal toe degene die de aangifte doet van de geboorte van haar kinderen. Toch is ook die relatie niet duurzaam, want bij de aangifte van haar laatste, levenloos geboren, kindje is ook Derk Dol weer buiten beeld.

Janna Hof overleed op 14 januari 1895, zes dagen na de bevalling van haar levenloos geboren dochtertje. Vervolgens bleven haar minderjarige kinderen als wezen achter in de allertreurigste omstandigheden. De eerder genoemde vier vooraanstaande inwoners van Lutten aan de Dedemsvaart ontfermden zich over de vier jongste kinderen Anne, Koop, Geert en Gradus en vonden voor hen een plekje in de weesinrichting Neerbosch te Nijmegen.