kerkhof Nijenstede


Oude zerken bekeken.
Een aantal oude grafstenen bestaan uit een enkele letter en zijn zeer moeilijk te dateren. De oudst liggende steen dateert uit 1656. Hier ligt onze oud-burgemeester Woelert Willems begraven. Ernaast liggen zijn familieleden Willem en Woelert Woelerts. Ook enkele prominente personen als de Van Borne’s, Van Riemsdijks, Crulls etc. zijn hier ter aarde besteld; enkelen eind 17e eeuw.

Door de eeuwen heen zijn de opschriften door erosie afgesleten of vanwege mosbegroeiing onleesbaar geworden. Ook zijn enkele zerken gebarsten, waarschijnlijk doordat ze verplaatst zijn.

De vroegste grafstenen dateren uit de XVIIe eeuw. De meerderheid van de zerken behoren tot het eigendom van het geslacht Van Riemsdijk. Opvallend is dat nagenoeg alle zerken uit de bekende Bentheimersteen zijn vervaardigd.

Hetgeen daarnaast bovendien de aandacht vraagt is het feit dat talrijke elementen van versiering, zoals die voorkomen op menig bewerkt object een verbluffende gelijkenis, ja zelfs een duidelijke uniformiteit vertonen met die, welke toegepast zijn op de grafstenen in de voormalige graafschap Bentheim. We doelen hierbij niet alleen op lettertype, bladmotieven, lijstwerk en cartouches, maar voornamelijk ook die van gehele wapen-afbeeldingen, die in tekening, tracering en afmetingen van dekkleden, helmen en helmtekens geheel of bijna geheel gelijk van allure zijn.

De volgende zeven zerken kunnen we op de kaart terug vinden op regel A-10:

Zerk 48:

Een liggende zerk. De inscriptie hier in een cartouche boven het ovaal waarin dezelfde afgesleten wapen-alliantie:
Ao1679 DEN 11 FEBERWARI IS DEN
EERBAREN ONT FROMER HARMEN
VAN BORNE IN SIIEN LEVEN BOR:
GERMEESTER en KARCKMEESTER ALHIER DISER STADT HARDENBERG
IS GODT SALIICHLICK IN DEN
HEEREN ONTSLAPEN OUDT SIJEND,
79 JAEREN VORWACHTENDE EENE
SALIGE VPSTANDINGE IN KRISTO
AMEN.

Zerk 49:

Een zerk als voren; dubbelbreed:
Ao1672 DEN 17 NOVEMBr:
IS GESTORVEN DE EER en
DEVCHTRIJKE VROVW HERMTIEN GERRITS BLOEMERTS HVISVROVW
VAN HERMAN VAN BORNE BVRGER
MEESTER en KERKMEESTER ALHIER
VERWACHTENDE ALHIER EEN ZALIGE OPSTANDING IN CHRISTO.
Lager in medaillon twee volle wapens, naast elkaar, uitgesleten.

Zerk 51:

Liggende zerk:
HIER RUST
LUBBERTUS BOSCH
GEBOREN te EMMELENKAMP
DEN 2 MAART 1793
OVERLEDEN te HARDENBERGH
DEN 16 JANUARIJ 1860
SEDERT DEN 16 DECEMBER 1816 PREDIKANT
BIJ DE HERVORMDE GEMEENTE
te HARDENBERG.
(Lubbertus was een zoon van de kooplieden Derk Bosch en Lucretia Satink en huwde twee maal, achtereenvolgens met Jacoba Hoenderken en Johanna Frederika Hamilton of Silverton Hill).

Zerk 52:

Liggende zerk:
HIER RUST
JOHANNA FREDERIKA HAMILTON
OF
SILVERTON HILL
GEBOREN te HALDEREN 27 OCTOBER 1803
OVERLEDEN 2 FEBRUARIJ 1868
ECHTGENOOTE VAN
LUBBERTUS BOSCH
IN LEVEN PREDIKANT te HARDENBERG.
(zij was dochter van Johannes Hamilton of Silverton Hill, kapitein der infanterie, plaatsmajoor te Sas van Gent en Tholen, visiteur der in- en uitgaande rechten te Gramsbergen en van Aleida Wilhelmina Richter; zij was zuster van de rijksontvanger Theodoor Christian Wilhelm, die vergeefs om de Nederlandse adel vroeg als ‘kleinzoon van een Schotsen Lord’).

Zerk 53:

Liggende zerk als alle vorige. Wapen van Van Riemsdijk in hoog relief, ondersteund door een zogenaamde arabesk in Lodewijk XVI-stijl. Terzijde van het schild twee griffioenen als schildhouders; dekkleden ontbreken:
Mr. LUCAS JACOBUS VAN RIEMSDIJK
ACHTEREENVOLGENS GRIFFIER BIJ HET KANTONGERECHT te ALMELO
SCHOOLOPZIENER IN HET ZESDE DISTRICT
VAN OVERIJSSEL, LID DER PROVINCIALE
STATEN VAN OVERIJSSEL, KANTONRECHTER
te OMMEN, LID VAN DE GEMEENTE RAAD
VAN STAD OMMEN en LAATST OFFICIER
VAN JUSTITIE BIJ DE ARRONDISSEMENTS
RECHTBANK te HEERENVEEN
ECHTGENOOT VAN MARIA ELISABETH KREENEN
EERDER WEDUWNAAR VAN JACOBA
ENGELINA ELISABETH HESSELINK
GEBOREN te HARDENBERGH
DEN 20 OCTOBER 1833
en OVERLEDEN te UTRECHT
DEN 6 JANUARI 1876.
(hij was zoon van Dr. Frans Willem van Riemsdijk en Anna Catharina Christina Hoenderken, hij trad zoals vermeld twee maal in het huwelijk en werd op 10 januari 1876 begraven op het oude kerkhof van Nijenstede).

Zerk 54:

Een wapen op een gewoon schild: een lelie. Het wapen gedekt door een kroon van 5 parel-driehoekjes, elk uit drie parels; omgeven door een versiering van takjes:
ANNA CATHARINA CHRISTINA HOENDERKEN
WEDUWE VAN
Dr. FRANS WILLEM VAN RIEMSDIJK
GEBOREN te STAD HARDENBERGH DEN 27 JANUARI 1803
OVERLEDEN te HELLENDOORN
DEN 31 MAART 1884.
(Anna Catharina Christina Hoenderken is op 13 februari 1803 gedoopt in de kerk te Hardenberg als dochter van Lucas Hoenderken en Hermanna Elisabeth van Riemsdijk).

Zerk 55:

Liggende zerk met in medaillon het wapen van Van Riemsdijk:
FRANS WILLEM VAN RIEMSDIJK
DOCTOR IN DE GENEES en VERLOSKUNDE
en CHIRURGIJN BEURTELINGS LID
en PLAATSVERVANGEND LID VAN DEN
GENEESKUNDIGEN RAAD VAN OVERIJSSEL
en DRENTHE ECHTGENOOT VAN ANNA
CATHARINA CHRISTINA HOENDERKEN
GEBOREN te HARDENBERGH
DEN 10 DECEMBER 1803
en ALDAAR OVERLEDEN
DEN 25 MEI 1875.
(hij was het 2e kind van dr. Antoni van Riemsdijk en Anna Charlotte Soeters, hij huwde te Hardenberg met Anna Catharina Christina Hoenderken en is op 29 mei 1875 begraven).

Op regel A-15 ligt deze oude grafzerk:

Zerk 79:

Een zerk waarop in het midden een medaillon, waarbinnen wederom twee volle wapens, die afgesleten zijn, naast elkaar. Beide helmen zijn gedekt met een wrong en het helmteken van één was waarschijnlijk een gewone vlucht; dat van het tweede is mogelijk afwijkend. In een cartouche boven het medaillon:
ANNO 1673 DEN 19 APRIL
IST GESTORVEN DE EER en
DEVGHTRIICKE VROVW AELTIEN
HARMSEN HVISVROUW VAN
BERENDT VAN BORNE BVRGER:
MEESTER ENDE OLDERLINCK
ALHIER
VERWACHTENDE ALHIER EEN
ZAELIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO.

Op regel A-16 liggen de volgende drie zerken:

Zerk 84:

De inscriptie van deze zerk is sterk afgesleten; zij betreft Gerrit Crull.

Zerk 85:

HIER RUST
HET STOFFELIJK DEEL
VAN JOHANNA SANTMAN
ECHTGENOOTE VAN
GERRIT CRULL,
OVERL. 23 NOVEMBER 1867
te VEENEBRUGGE IN DE GRAAFSCHAP BENTHEIM
KONINGRIJK PRUISSEN
IN DEN OUDERDOM VAN
RUIM 80 JAREN.
(deze zerk, een liggende, evenals de beide volgende, lag met die twee in 1973 nog binnen een hek, anno 1997 is het hek verdwenen; deze zerk, zowel als de middelste zijn groter dan het normale type; zij zijn voorzien van een prachtige randversiering op de wijze van een eierlijst, terwijl het grootste deel van het oppervlak ingenomen wordt door een groot medaillon, waarboven een festoen en waaronder twee gekruiste lauwertakken. De middelste van deze drie zerken heeft een wat hoger uitgevoerd relief).

Zerk 86:

Twee gekruiste lauwertakken:
RUSTPLAATS
VAN DEN HEER DIRK HERMAN CRULL
GEB: te VEENEBRUGGE PROV: HANNOVER
8 JULI 1823
OVERL: ALDAAR 3 JULI 1854
en VAN DEN HEER
HENDRICUS LAMBERTUS CRULL
GEB. te VENEBRUGGE PROV: HANNOVER
9 MAART 1829,
OVERL. ALDAAR 24 FEBR: 1908.

Op regel A-17 vinden we de volgende acht oude grafzerken:

Zerk 92:

Een brede, liggende zerk met inscriptie in Romeinse kapitalen:
ANNO 1716 DEN 10 MAIJ IS IN
DEN HEER ONTSL(apen) ……
IOAN (van Borne)
BVRGEM(eester) (en karckmee)STER
TOT (Hardenbergh)
(oudt sijend 5)8 IAER ……
……
Een wapen (van Van Borne) in een ovale omlijsting; de zerk is sterk afgesleten. (het betreft hier Jan van Borne, koper van een gedeelte van de havezate Venebrugge, burgemeester, verwalter-scholtes en ouderling te Hardenberg; in 1717 ging zijn eigendom over op dochter Christine van Borne).

Zerk 94:

Een liggende zerk, waarop een treurboom; lager:
HIER RUST
CORNELIS JOHANNES VAN RIEMSDIJK
OUD BURGEMEESTER VAN STAD HARDENBERGH
WEDUWNAAR VAN CAROLINA JOHANNA CRULL
GEB: te STAD HARDENBERGH 1 MEI 1810
OVERL: te AVEREEST 8 NOV: 1881.
(hij was theologiestudent te Leiden; grondeigenaar; zoon van dokter Antoni van Riemsdijk en Anna Charlotte Soeters; gehuwd met achtereenvolgens Ottonia Hoenderken en Carolina Johanna Crull, hij is op 12 november 1881 begraven).

Zerk 95:

Een liggende zerk, waarop in hoog reliëf het volle wapen van Van Riemsdijk, ondersteund door een zogenaamde arabesk in Lodewijk XVI-stijl is afgebeeld. Terzijde van het schild twee griffioenen als schildhouders; dekkleden ontbreken:
HIER RUST ANTONI VAN RIEMSDIJK
BURGEMEESTER DER GEMEENTE HAVELTE
GEBOREN te HARDENBERGH DEN 26 MAART 1845
en OVERLEDEN ALDAAR DEN 4 AUGUSTUS 1877
ECHTGENOOT VAN HERMANNA SLINGENBERG.
(hij was zoon van dokter Gerrit Willem van Riemsdijk en Hermanna Henderica Crull; hij trouwde te Coevorden met Hermanna Slingenberg, hij is begraven op 8 augustus 1877).

Zerk 96:

Voorstelling van de slang, die zijn staart in de bek houdt, de zgn. oeroeboeros:
HIER RUST
VROUWE
CAROLINA JOHANNA CRULL
ECHTGENOOTE VAN DEN HEER
CORNELIS JOHANNES VAN RIEMSDIJK
te HARDENBERGH GEBOREN
DEN 20 JANUARIJ 1813
en OVERLEDEN DEN 20 JANUARIJ 1866.
(Carolina Johanna is geboren op de Nijbergh/De Belt te Venebrugge, als dochter van Gerrit Crull en Johanna Santman, ze stierf op haar verjaardag).

Zerk 97:

OP DEN 31 MAART 1840 OVER
LEED TER STEDE HARDENBERGH
IN DEN OUDERDOM VAN RUIM 65
JAREN DE WEL ED. ZEERG. HEER
A. VAN RIEMSDIJK MED. DOCTOR
LID DER PROVINCIALE COMMISSIE
VAN ONDERZOEK en TOEVOOR
ZIGT DER GENEESKUNDE
DER STATEN VAN OVERIJSSEL
BURGEMEESTER DER GEMEENTE
AMBT HARDENBERGH OPENBAAR
NOTARIS ENZ. ENZ.
ECHTGENOOT VAN VROUWE A.C. SOETERS.
Lager in een medaillon het volle wapen Van Riemsdijk. (Antoni was aan het einde der XVIIIe eeuw secretaris van Stad Hardenberg, waar hij in 1805 van het stadhuis de eerste steen legde; in 1811 maire aldaar, later burgemeester en secretaris van ambt en stad Hardenberg en sedert 1818 burgemeester van ambt Hardenberg alleen; vroedmeester te Hardenberg; getrouwd te Lage (graafschap Bentheim) met Anna Charlotte Soeters).

Zerk 098:

OP DEN 26 JUNIJ 1841 OVER
LEED TER STEDE HARDENBERGH
IN DEN OUDERDOM VAN 61 JAREN
VROUWE A.C. SOETERS WEDU
WE VAN WIJLEN DEN WELEDEL
ZEERG. HEER A. VAN RIEMSDIJK
MED. DOCTOR ENZ. ENZ.
Aan de voet van de steen een medaillon, waarin een ruitvormig schild, waarop een kroon rust van 3 parels en op de zijden een fleuron. Het wapen is gevierendeeld: 1. en 4. waarschijnlijk een klauw van een roofvogel; 2. en 3. een lelie; over alles heen een hartschild, beladen met een aanziende ossenkop. (Anna Charlotte Soeters is rond 1780 geboren te Goor als dochter van Cornelis Soeters en Johanna Borcherts).

Zerk 99:

In een medaillon het wapen van Van Riemsdijk:
HIER RUST DE HEER GERRIT WILLEM VAN RIEMSDIJK
IN LEVEN DOCTOR IN DE GENEES HEEL- en VERLOSKUNDE en LID VAN DEN
GENEESKUNDIGEN RAAD VOOR DE PROVINCIEN
OVERIJSSEL en DRENTHE
ECHTGENOOT VAN
HERMANNA HENDRIKA CRULL
GEBOREN te HARDENBERG DEN 20 APRIL 1815
en OVERLEDEN ALDAAR DEN 28 FEBRUARI 1891.
(hij was zoon van Antoni van Riemsdijk en Anna Charlotte Soeters en is tweemaal getrouwd geweest, achtereenvolgens met Hermanna Elisabeth Bosch en Hermanna Hendrika Crull).

Een liggende zerk evenals de vorige stenen. Voorstelling van een treurboom onder een afdak:
HIER RUST
VROUWE HERMANNA HENDRIKA CRULL
WEDUWE Dr: G.W. VAN RIEMSDIJK
GEB: te VENEBRUGGE IN HANOVER 19 DEC: 1820
OVERL: te HARDENBERG 7 JAN: 1904.

Op regel A-25 vinden we de volgende zeer oude zerk:

Zerk 166:

Een brede, liggende zerk:
ASSYN WOLTERS
LUCAS ASSYES 1674
ASSUERUS …… DEN
MARRIENBERGH …… VADER
DEN 7 DEC: 1699
en MOEDER …… MAIJ 1700
GESTOR(ve) …… HIER
BEGRAE(ven)…. IST.

Op regelA-27 liggen de oudste zerken van dit kerkhof:

Zerk 184:

Liggende zerk. Binnen een eenvoudig cartouche:
Ao1678 DEN 29 IANWA:
RIJ IS DEN EERBAREN ONT
FROMER WOELERDT WIL:
LEMS IN SIEN LEVEN BOR:
GEMEESTER ALHIER DIESER
STADT HARDENBERG IS GODT
SALICHLICK IN DEN HEEREN ONTSCHLAPEN.
Lager een cirkel, waarbinnen een merk (een weerhaak, de einden beiden naar links omgeslagen, overschuin gekruist met een latijns kruis).

Anno 1678 de 29e januari is de eerbare en vrome Woelerdt Willems, in zijn leven burgemeester alhier dezer Stad Hardenberg, is god zalig in de Heer ontslapen.

Woelert Willemszoon werd begraven naast zijn vader Willem Woelertszoon. Woelert was getrouwd met Bartien Wolters en het echtpaar had kennelijk geen kinderen (of het moet de hieronder genoemde Wolert zijn). Bartien of Betta moet voor 1670 zijn overleden. Woelert was in dat jaar ziek ‘hij lag krank te bedde’ en liet zijn testament opstellen. Zijn neef Hermen Hooftman en diens kind of kinderen werden tot universeel erfgenaam benoemd.

Zerk 185:

Een klein zerkje:
ANNO 1656 DEN 15 NOVEMB.
IS GESTORFEN
WILLEM WOLERS.
Een zelfde merk tussen gelijke letters als de vorige zerk.

Willem Wolers, overleden 15 november 1656. Hij zal de vader van bovengenoemde Woelert zijn. Hij wordt vanaf 1619 regelmatig genoemd als een van de burgemeesters van Hardenberg. Hij zal rond 1590 zijn geboren als zoon van Woelert van Oldenborgh. De laatste stierf tussen 1602 en 1604 en liet minderjarige kinderen na.

Zerk 186:

Een kleine zerk, liggend:
ANNO 1656
DEN 27 SEPTE(mber)
IS GESTRFE(n)
WOELERT WOLERS.
Een merk, staande weerhaak, waardoorheen naar schuin rechts gekruist een latijns kruis, tussen de letters W.W.

Wolter Wolers (Woelerts, Woelders), overleden 27 september 1656. Hij was hoogstwaarschijnlijk een broer van eerder genoemde Willem en anderhalve maand eerder gestorven. Hij kan ook het jong overleden zoontje van burgemeester Woelert Willems zijn.

Zie ook het artikel in VORG, Verslagen en mededelingen 88 (1973): GRAFSCHRIFTEN TE HARDENBERG door Mr. J. BELONJE.