Gemeentelijk monument


Op een kruispunt van wegen in Ane ligt sinds jaar en dag het fors en breed uitgebouwde erve Habers. De grote boerderij die er nu staat, dateert uit het begin van de twintigste eeuw en is de vervanger van een afgebrande boerderij. Het erf ademt een sfeer van traditie, wat enkele jaren geleden werd versterkt door de historische oogstdagen die er werden gehouden. Het interieur is sinds de bouw nagenoeg ongewijzigd en de oorspronkelijke bedsteden zijn er nog, ook al hebben ze hun functie verloren. De grote keuken met haard ligt op het noorden waardoor er weinig daglicht binnenvalt. Alleen bij bijzondere gelegenheden wordt deze nog gebruikt. Alles wat er in staat of aan de muren hangt, zoals grote oude portretten van voorouders, is authentiek. De prachtige Delftsblauwe tegeltjes geven aan dat het een kamer is van een niet onbemiddelde boerenfamilie. Het Habers is vanouds een erve met volledig waarrecht in de marke Ane. Dit betekent dat de bezitter van het erve recht van spreken had tijdens de zogenaamde holtings, de markevergaderingen.

De monumentale boerderij van het voormalig erve Habers aan de Vaart 2 in Ane. Zicht op de voor- en noordgevel.

Al in 1570 was er sprake van een Henrick Habers in Ane. Hij was pachter van het erve. Uit het verpondingsregister, een lijst van belastingbetalers, van 1601 blijkt dat het erve Habers toebehoorde aan de Kovordens kinder tho Raen, de adellijke familie Van Coeverden tot Rhaen. Het werd bewoond en gepacht door een Gerrit Habers. Ruim een eeuw later, in 1706, werd het Habers gedeeltelijk eigendom van de bewoners zelf. Tot die tijd was het bezit van de hoogwelgeboren vrouwe Agnis Margrita van Twickelo toe de Veste, de weduwe van Hendrick Pollart. De ene helft van het erve werd overgedragen aan Jan Habers en Gerbreght Bosch en de andere helft werd eigendom van Jan Bosch en Hendrickien Gerrits. De nieuwe eigenaren moesten er wel tweeduizend guldens voor neerleggen, maar kregen dan ook het welgelegen erve en goed Habers genoemd, met deszelfs volle recht en gerechtigheid. Het eigen huisarchief is helaas bij de brand verloren gegaan, maar dit bewijs van overdracht is bewaard gebleven in het archief van het schoutambt Hardenberg. In de loop van de achttiende eeuw werd de familie Habers ook eigenaar van de andere helft van het erve.

In het zgn. register van de 50e penning van verkopingen en collaterale successiën staat bij 8 april 1734:
Heeft Hendrickien Gerrits, weduwe van wijlen Jan Bos als tuchtenaerse doen aengeven het versterf van gemelde Jan Bos alhier op den 28 januarij laestleden overleden, als de halfscheid van de helfte van Habers erve te Ane.

In het vrijwillig rechterlijk archief van het voormalige schoutambt Hardenberg wordt een akte bewaard, gedateerd 22 maart 1774, betreffende de overdracht van het vierde part van het erve Haberts te Ane, door Jacob Ursinus Grevenstein, in kwaliteit als gevolmachtigde van Jacob ter Wee en zijn huisvrouw Janna Bosch, luid procuratie op de 17e van deze maand voor het Hoogschoutengericht van Hasselt en over Hasselerampt, aan Jan Bosch en zijn huisvrouw en erfgenamen te Hasselt, voor een somma van 1000 Car. guldens.

Enkele dagen eerder hadden Jacob ter Wee en echtgenote Janna Bosch een volmacht afgegeven voor het Hoogschoutengericht van Hasselt en over Hasseleramt, waarin zij procureator Jacob Ursinus Grevenstein de volmacht gaven om in hun naam het vierde gedeelte van ’t erve Habers in Ane weer over te dragen aan Jan Bosch en zijn vrouw en erfgenamen, zoals het voor enige jaren door Jan Bosch aan haar lieden getransporteerd was.

Ook bevat het vrijwillig rechterlijk archief een akte, gedateerd 3 april 1775, betreffende de overdracht van een vierde part in het erve Haberts, met zijn hoge en lage landerijen, venen, whaartal, en alles wat daar onder behoord, gelegen te Ane, door de heer procurator J. Ursinus Grevenstein, in kwaliteit als gevolmachtigde van Jan Bosch en zijn huisvrouw Aaltien Hulsebos, luid procuratie op 2 augustus 1774 voor ‘t Hoogschoutengericht van Hasselt en over Hasselerampt, van Harmen Ridderinkhoff en zijn huisvrouw Hadertina Bosch, Jan Hendrik Bosch, Harmannus Bosch en Jacob Bosch, en caverde tezamen voor hun lieder afferente en zieke broeder Claas Bosch, luid procuratie voor gemelde Hoogschoutengericht op 2 juli 1774, en van Gerrit Bosch en Johannes Bosch, luid procuratie voor burgemeesteren en regeerders van de stad Hoorn op 1 juni 1774, aan Roelof Haberts en zijn huisvrouw Hermtien Willemsen. Het voornoemde vierde part van erve Haberts was op 4 november 1773 door Roelof Haberts aangekocht, en tot die tijd meijerswijze door hem bewoond. 

Roelof Hendriks Habers was in 1754 getrouwd met Geertruid Bussemaker uit Emlichheim, maar na haar overlijden was hij in 1768 hertrouwd. Zijn tweede echtgenote was Harmtien Willems van ’t Loshaars in Ane.

Figuratieve schets van de geplande doortrekking van de Dedemsvaart tot in de Vecht, met vermelding van ’t erve Habers (Haberts) in Ane, 9 mei 1829.

In 1832 was het huis en erf eigendom van landbouwer Egbert Habers. We vinden het erf gesitueerd aan de zuidzijde van de Dedemsvaart, in sectie F no. 113 op legger nr. 155. Tegenwoordig is het erf geadresseerd aan de Vaart 12.

De zgn. sluitsteen boven de baanderdeuren van de boerderij op het erve Habers: B H 1844 (Berend Habers anno 1844) (Fotograaf: E. Wolbink, Hardenberg).

Uit onderzoek blijkt dat zeven generaties Habers het erve in de twee eeuwen daarna hebben bewoond: Hendrik Habers met Geesje Eijkenhorst, Roelof Habers met Geertruid Bussemaker, Gerrit Habers met Jennegien Stobben, Egbert Habers met Hendrika Ymhof, Berend Habers met Zwaantje Kwant, Egbert Habers met Geesjen Kieft en Berend Jan Habers met Jennigje Bruggeman. 

Carte-de-visite van soldaat Berend Jan Habers (1885-1970).
Berend Jan Habers
Jennigje Bruggeman
Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 29 juli 1904.

Op 29 juli 1904 brandde de ouderlijke woning af door blikseminslag tijdens hevig onweer. Naar verluidt vond de wederopbouw geheel in oude stijl plaats. De boerderij ligt met de langsgevel aan de voormalige Dedemsvaart, met de achtergevel naar De Steeghe gericht. Boven de baanderdeuren is een gevelsteen aangebracht die waarschijnlijk afkomstig is uit de verbrande boerderij en bij de herbouw herplaatst is. In de steen staan de initialen B.H. (van Berend Habers) en het jaartal 1844. Het Habers werd in beide wereldoorlogen gebruikt voor inkwartiering. In 1945 werd de boerderij gevorderd en bezet door de Duitsers. Op de deel sliepen de soldaten. De officieren bivakkeerden in de kamer. Rond 1984 besloot de familie de veeteeltactiviteiten te beëindigen om zich meer te kunnen toeleggen op akkerbouw. Een ernstig ongeval zorgde er helaas voor dat die plannen niet verwezenlijkt konden worden. De altijd actieve en sociale Jans Habers kon de werkzaamheden op de boerderij niet voorzetten. 

Het Noord-Oosten van 7 juni 1961 schreef:
Een oud geslacht zette doelbewust door. Hoe lang woont die familie Habers nu al in Ane? We hebben die vraag gesteld. Niemand weet het. Wel moet het langer dan honderd jaar geleden zijn dat ook al een Habers op die boerderij woonde en van vader op zoon is dat zo voortgegaan en het ziet er fijn naar uit dat die traditie in de toekomst bewaard zal blijven. De oorspronkelijke oude stukken, die betrekking hebben op vroegere transacties, zijn niet meer voorhanden. Wel meent men dat de naam wel eens een beetje anders werd geschreven: Habers, Hobers, maar dat duidt klaarblijkelijk allemaal op dezelfde naam. Men zou daar misschien meer klaarheid in kunnen brengen wanneer niet ruim vijftig jaar geleden het boerenbedrijf door brand was verwoest. Men moest dus helemaal opnieuw beginnen, kort voordat het jonge paar Berend Jan Habers en Jennigje Bruggeman uit Baalder met elkaar in de echt waren verbonden. Het is het gouden echtpaar goed gegaan. Een fraaie, robuuste, in de Saksische stijl gehouden boerenbehuizing prijkt daar nu aan de weg nabij het kruispunt bij Van der Hulst.

© ‘Monumenten in de gemeente Hardenberg’, uitgegeven door de Stichting Historische Projecten, 2008.

Kadastrale geschiedenis

Fragment van oorspronkelijk kadastraal minuutplan, anno 1832 (sectie F-113).
Fragment van aanvullend kadastraal minuutplan, anno 1880 (sectie F-113).
Kadastrale hulpkaart, juli 1894 (sectie F-2591).
Kadastrale hulpkaart, augustus 1900 (sectie F-2591).
Kadastrale hulpkaart, oktober 1906 (sectie F-2591).
Fragment van kadastrale hulpkaart, juli 1913 (sectie F-2889).
Kadastrale hulpkaart, juli 1915 (sectie F-2982).


Artikel 3924/48: Sectie F-2982. Huis, schuren, bouw- en weiland. In 1921 stichting. Over op:
Artikel 3924/51: In 1922 stichting, sloop enz. Over op:

Kadastrale hulpkaart, september 1922 (sectie F-3027).

Artikel 3924/54: Nieuwe sectie F-3027. Huis, schuren, bouw- en weiland. In 1923 sloping. Over op:
Artikel 3924/56: In 1925 bijbouw. Over op:

Kadastrale hulpkaart, juli 1925 (sectie F-3049).

Artikel 3924/60: Nieuwe sectie F-3049. Huis, schuren, bouw- en weiland. In 1926 bijbouw. Over op:
Artikel 3924/61: In 1928 vereniging van percelen. Over op:

Kadastrale hulpkaart, juni 1928 (sectie F-3117).

Artikel 3924/68: Nieuwe sectie F-3117. Huis, schuren, bouw- en weiland. In 1933 sloping en stichting. Over op:
Artikel 3924/71: In 1934 redres en vereniging van percelen. Over op:

Kadastrale hulpkaart, 22 oktober 1934 (sectie F-3149).

Artikel 3924/72: Nieuwe sectie F-3149. Huis, schuren, werkplaats, kippenhok en weiland. In 1941 verkoop deel van perceel. Over op:

Kadastrale hulpkaart, mei 1941 (sectie F-3176).

Artikel 3924/77: Nieuwe sectie F-3176. Huis, schuren, bouw- en grasland, werkplaats en kippenhok. In 1946 opgenomen in de ruilverkaveling. Over op:

Kadastrale veldwerkkaart, maart 1949 (sectie F-3434).

Artikel 3924/80: Nieuwe sectie F-3434. Boerderij, erf, bouw- en weiland. In 1949 redres, stichting en sloping. Over op:

Kadastrale hulpkaart, augustus 1951 (sectie F-3434).
Kadastrale hulpkaart, 22 mei 1956 (sectie F-3579).
Kadastrale hulpkaart, anno 1962 (sectie F-3647).
Kadastrale hulpkaart, anno 1963 (sectie F-3649).
Kadastrale hulpkaart, 17 januari 1974 (sectie F-3763).
Kadastrale hulpkaart, 26 oktober 2010 (sectie F-4267).