De Zwieseborg of De Zwieze is een redelijk nieuwe naam voor dit monument. Weliswaar was het lange tijd eigendom van de familie Zwijse, maar pas bij het plannen maken voor een nieuwe invulling als zorgboerderij raakte de naam de Zwieseborg in zwang. Lange tijd stond het ook bekend als de boerderij van Timmerman. Wie nu vanuit Gramsbergen over de Hardenbergerweg rijdt, ziet al gauw aan de rechterzijde een imposant complex van boerderij, oude schuur en nieuwbouw liggen. De grondvesten van de karakteristieke dubbele boerderij onder rieten dak dateren uit het begin van de negentiende eeuw, maar het gebouw heeft in 1859 en 1887 verbouwingen ondergaan, volgens de sluitsteen boven de toegang tot de stal en een gedenksteen in de voorgevel.
De geschiedenis van de Zwieseborg begint in het jaar 1800. Ter verdediging van ons land werden toen gronden aangekocht die bestemd waren voor de aanleg van de Loozensche Linie. Op de 25ste maart van dat jaar werd een overdracht verleden door schout Pruim in zijn functie als plaatselijk notaris. Kolonel-directeur Croiset had de gronden aangekocht van Harmen Zwijse en zijn vrouw Geesjen Prenger. De verkoop was op 2 december 1799 overeengekomen voor een bedrag van maar liefst 9.505 gulden. Daarnaast was Zwijse met Croiset overeengekomen dat hij voor zijn op het erf staande huis en overige opstallen, die te dicht op de vestingwerken stonden en daarom verplaatst moesten worden, een schadeloosstelling van 3000 gulden zou ontvangen. De boerderij lag aanvankelijk ten noorden van de aan te leggen linie. Ze is vervolgens afgebroken en aan de zuidkant van de linie weer opgebouwd.
Op het erf van de Zwiese staat een oude schuur die de verhuizing moet hebben meegemaakt. In een van de hanenbalken staat het jaartal 1797. Die schuur is helaas tijdens een hevige storm door de wind opgenomen, ongeveer anderhalve meter in oostelijke richting verplaatst en gedeeltelijk ingestort. Toch is de zwart geteerde schuur met houden wanden en strovlechtwerk herrezen op de oorspronkelijke plek, zoveel mogelijk met gebruik van origineel materiaal.
De bouwers van de Saksische boerderij, Harmen Zwijze en zijn vrouw, werden opgevolgd door Harmen Zwijse junior en echtgenote Jennegien Kampers uit Emlichheim. Het echtpaar kreeg acht kinderen, maar slechts een maand na de geboorte van de jongste overleed Harmen. Hij werd maar 56 jaar oud. In 1851 liet zijn weduwe door notaris Willem Swam een boedelbeschrijving vastleggen waaruit blijkt dat de boerderij op dat moment een waarde had van ongeveer duizend gulden. Samen met alle bij het erf behorende landerijen en de roerende goederen bedroeg het totale bezit 24.290 guldens (zie akten 1703 en 1704). Jennegien Zwijse-Kampers had het recht op de helft en het andere deel werd gelijk verdeeld over de kinderen. Bij testament liet zij diezelfde dag vastleggen dat haar deel volledig zou vererven op zoon Albert Zwijse. Door vererving kwamen de bezittingen uiteindelijk in handen van zijn kleindochter Gezina Johanna Zwijse die in 1924 huwde met Jan Timmerman.
Het pand heeft enkele verbouwingen doorgemaakt, zoals de aanbouw van de potstal (rond 1900). De meest ingrijpende veranderingen dateren echter van de laatste tijd. In 2005 verkocht de familie Timmerman de boerderij en bijgebouwen aan de Stichting Zwieseborg. Ze verloor daarmee haar oude functie als agrarisch bedrijf. De monumentale Zwieseborg, geadresseerd aan de Hardenbergerweg 23, is op 2 juli 2007 in gebruik genomen als vakantie- en recreatieboerderij waar families met een gehandicapt familielid gedurende het hele jaar samen op vakantie kunnen gaan.
Kadastrale geschiedenis
In 1832 was het huis en erf eigendom van Jennigje Kampers, de weduwe van Hermen Zwijze. We vinden het erf gesitueerd in de zgn. ‘Loozer Esch’ in sectie E-345 op legger nr. 490.
Legger 490/20: Sectie E-345. Huis en erf. Eigendom van Jennegien Kämpers, weduwe van Hermen Zwijze. Over op:
Legger 1025/5: Sectie E-345. Huis en erf.
Notaris Willem Swam verleed op 2 januari 1851 een akte van boedelscheiding tussen de comparanten:
– Jennegien Kampers, weduwe van Harmen Zwijse
– Gerrit Zwijse
– Albert Zwijse
– Jan Harmen Zwijse
– Gerrit Jan Zwijse
– Aaltjen Zwijse en echtgenoot Lefert Wesselink te Groot Ringe, kerspel Emlichheim
– Hermannus Zwijse, ondermeester te Almelo
Het betrof de gezamenlijk bezeten boedel van Jennegien Kampers en haar overleden echtgenoot Harmen Zwijse. De boerderij op sectie E-345, het erve Zwijse, werd als eerste geregistreerd. Het totaal aan onroerend goed was getaxeerd op 12.400 gulden. Het erve Zwijse werd toebedeeld aan Jennegien Zwijse-Kampers (aktenr. 1703).
Op diezelfde dag liet Jennegien Zwijse=Kampers haar testament registreren, waarin ze verklaarde o.a. het boerenerve Zwijse te bezitten, bestaande in een huis, schuur en schapenschot. Die bedeelde zij, na haar dood, toe aan haar zoon Albert Zwijze (aktenr. 1704).
In 1858 testamentaire executie. Over op:
Legger 808/19: Sectie E-345. Huis, erf, twee schuren. Eigendom van Albert Zwijze en echtgenote Gezina Waterink. zij zijn op 21 april 1853 getrouwd te Gramsbergen. Huisnr. 1.
In 1882 stichting en bijbouw. Over op:
Legger 808/100: Nieuwe sectie E-1940. Huis, schuren en erf. In 1884 verval vrijdom. Over op:
Legger 808/109: Huis, schuren en erf op de Hooge Esch. In 1887 bijbouw. Over op:
Legger 808/115: In 1888 bijbouw en vereniging. Over op:
Legger 808/117: Nieuwe sectie E-2012. Huis, schuren en erf. In 1892 successie. Over op:
Legger 2862/73: Eigendom van landbouwer Harm Zwijze en consorten. In 1896 boedelscheiding. Over op:
Legger 3032/35: Eigendom van Lucas Roelof Zwijze, Gerrit Jan Zwijze en Gerrit Zwijze. In 1897 boedelscheiding. Over op:
Legger 3093/35: Eigendom van Gerrit Zwijze Albertszoon en echtgenote Johanna Odink. Zij zijn op 24 juni 1897 getrouwd in Heemse. In 1900 bijbouw en herbouw. Over op:
Legger 3093/59: Sectie E-2012. Huis, schuren en erf op de Loozer Esch. In 1901 sloop en bijbouw potstal. Over op:
Legger 3093/62: Sectie E-2012. Huis, schuren, erf en kookhuis. In 1925 vereniging. Over op:
Legger 3093/98: Sectie E-2012. Huis, schuren en erf. In 1930 stichting. Over op:
Legger 3093/106: In 1934 vereniging. Over op:
Legger 3093/107: Nieuwe sectie E-2840. Huis, schuren, erf, bouw- en weiland. In 1939 verklaring art. 125. Over op:
Legger 4705/33: Eigendom van landbouwer Jan Timmerman en echtgenote Geziena Johanna Zwijze. Zij zijn op 8 mei 1924 getrouwd in Heemse. In 1957 stichting. Over op:
Legger 4705/48: Sectie E-2840. Twee huizen, schuur, erf, bouw- en weiland. In 1959 splitsing. Over op:
Legger 4705/50: Sectie E-2840. Twee huizen, schuur, erf en bouwland. In 1960 verkoop deel van perceel. Over op:
Legger 5767/13: Nieuwe sectie E-3136. Huis, schuren, erf en bouwland. Eigendom van landbouwer Gerrit Johan Timmerman (geb. 28-06-1926) en echtgenote Hendrikje Hendrika Kieft. Zij zijn op 18 oktober 1957 getrouwd in Gramsbergen. In 1963 verkoop deel van perceel enz. Over op:
Legger 5767/15: Nieuwe sectie E-3157. Huis, schuur, erf en bouwland. In 1969 verbouw. Over op:
Legger 5767/17: In 1980 opgenomen in de ruilverkaveling. De boerderij is nu geadresseerd aan de Hardenbergerweg 23.
