Label alcohol

Toen in het midden van de 19e eeuw duidelijk werd dat de consumptie van sterke drank in Nederland sterk bleef toenemen, en daarbij de overlast op de openbare orde, laaide een discussie over beschaafd gedrag op. Waar het drankgebruik per hoofd van de bevolking in 1847 nog rond de vijf liter pure alcohol per jaar lag, was dit in 1874 gestegen tot negen liter. Als gevolg hiervan werd in 1881 uiteindelijk de eerste Drankwet aangenomen: De wet tot beteugeling van het misbruik van sterke drank. De wet bepaalde dat plaatsen waar sterke drank verkocht werd een vergunning moesten vragen bij de gemeente. Aan het aantal vergunningen dat de gemeente kon verlenen zat een limiet, afhankelijk van het aantal inwoners.

Dit leidde ertoe dat in de gemeente Stad Hardenberg door zeven inwoners een aanvraag voor een drankwetvergunning werden ingediend. Vier van de zeven waren raadslid en een ervan was zelfs wethouder. Dit blijkt althans uit onderstaand bericht in de Nieuwe Haarlemsche Courant van 15 januari 1882.

De Provinciale Courant van 15 september 1854 meldde:
“Gramsbergen, 11 sept. Gisteren avond bevond zich in de zoetelkeet van Okkel Meinders een talrijk gezelschap, dat zich aan een schromelijk misbruik van jenever overgaf. Een der leden van dat gezelschap, de polderwerker J.J., in die keet te huis behoorende, werd heden morgen dood op zijn leger gevonden.

De burgemeester dezer gemeente begaf zich dadelijk met den plaatselijken geneesheer naar de keet, en laatstgenoemde verklaarde, na het lijk beschouwd te hebben, dat er geene sporen aanwezig waren van gewelddadigen dood, maar dat de ongelukkige allerwaarschijnlijkst in eene beroerte gestikt was, veroorzaakt door het overmatig gebruik van den sterken drank.
Men zegt, dat hij zondagavond niet minder dan 13 glazen jenever achter elkander had geledigd. – Dit slagtoffer was te Buiksloot geboren en nog maar 34 jaren oud.”

Het ging, zoals uit de akten van de burgerlijke stand blijkt, om de 34-jarige, ongehuwde, Joseph Jansen die inderdaad als polderwerker zijn geld verdiende. Hij en tientallen andere werklieden waren werkzaam als kanaalgravers. Zij hadden voorheen gewerkt aan het Oranjekanaal, maar konden meer verdienen bij het graven van het voedings- en scheepvaartkanaal naar Twente (het kanaal Almelo – De Haandrik). In september 1854 waren maar liefst 309 kanaalgravers bezig met het enorme project. Er waren dertien tijdelijke keten opgericht, waarin de werklieden ’s nachts verbleven en ook was er een heuse ‘zoetelkeet’ opgericht. Daar kon het werkvolk alles kopen wat ze nodig hadden ’tot verfrissching of versnapering’…

Bij alle graaf- en dijkwerken waren er ook altijd ‘zoetelaarsters’, al dan niet gehuwde vrouwen die door de verkoop van sterke drank, tabak enz. in hun onderhoud probeerden te voorzien. Een zoetelkeet was dan een provisorisch onderkomen waar men eetbare waren verkocht, maar ook brandewijn en klaar (jenever).