Christelijke kleuterschool rond 1947 met juffrouw Tiny Kesimaat en Hermien Otter.
Bovenste rij: Hendrik Jan Moeken, Henk Stegeman, Piet Dijkhuis, Albert Zweers, Piet Ringenier, Albert Kremer, Arend Zweers en Frits Goris? Middelste rij: Wim Otterman, ?, Greetje Valkman, Dickie Zagers, Jannie Ringenier, Diny Borneman, Henk Willering en Tjakko van Til? Voorste rij: Jan Oostenbrink?, Lia Vermast of Alie Boonstra (van politie Bondstra? van de Gramsbergerweg), Grietje Vasse, Ria van der Haar, Miny Stegeman, Jetje Kuijvenhoven en Jan Goris.
De prentbriefkaart toont de kleuterschool aan de Marslaan 38 en het gymnastieklokaal aan de J.H. Prengerlaan
De Vechtstreek van 9 september 1955 meldde: “In tegenwoordigheid van een 100-tal belangstellenden werd gistermiddag de Prinses Marijke kleuterschool van de Stichting Algemene Kleuterscholen te Hardenberg geopend. Op het plein voor het fraaie schoolgebouw dat onder architectuur van de heer Bolks aan de Marslaan is verrezen, werden de belangstellenden namens de stichting welkom geheten door de voorzitter, de heer W. Snel. Deze releveerde de geschiedenis van de totstandkoming van deze school, die in 1946 is gesticht op initiatief van de afdelingen van Volksonderwijs en de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen en die blij was in die dagen de beschikking te kunnen krijgen over een gebouwtje van het Nutsdepartement, waarvoor geen huur verschuldigd was. In de loop der tijd deed het stijgende leerlingtal de behoefte aan een grotere en meer moderne school gevoelen, weshalve in 1951 een bouwfonds werd gesticht dat in de loop der jaren door middel van bazars en andere acties tot f. 8.000,- kon worden opgevoerd…”.
Diverse reacties o.a. van Wim Eggengoor en Jan Pragt: De gebochelde kleine juf heette juffrouw Broekman. Zij woonde in Coevorden tegenover het ziekenhuis en kwam met de trein naar Hardenberg. Juf Broekman en haar kleuters waren voordien ondergebracht in een gebouwtje aan het Middenpad. Dit onderkomen werd later door de padvinders gebruikt als clubgebouw.
Achter de nieuwe kleuterschool staat het gymlokaal waar diverse scholen en gymverenigingen gebruik van hebben gemaakt. Herinneringen aan H.G.V. (Hardenberger Gymnastiek Vereniging) met leraren als Dijkstra en Prins en de christelijke gymnastiekvereniging D.O.S. (Door Oefening Sterk).
Onderstaande foto’s en reacties van Roel Gritter: Deze foto is uit 1958 of 1959. Eén juf en 37 kinderen.
En een hele hoop van deze kleuters zijn een paar jaar later (1962?) terug te vinden op een foto van een schoolreisje van de Jan Ligthartschool.
Foto dateert van rond 1960. Helemaal vooraan zit Jennie Schuldink. Rechts daarvan zit Fenna Schutte, met daarnaast Jennie Post, gevolgd door Liesbeth Wiskerke. Naast Liesbeth staat juffrouw Johanna Francina (Ans) Visscher. Links van de juf zit Albert Berenst met gevouwen handjes.
Op 3 januari 1955 werd de kleuterschool in ‘Huize Welgelegen’ geopend. Het Salland’s Volksblad schreef enkele dagen later:
Een groot aantal dames en heren had maandagavond de kou getrotseerd om aanwezig te zijn bij de officiële opening van de chr. kleuterschool, welke tijdelijk is ondergebracht in ‘Welgelegen’. Weinig zal de oude douairière, die als oudste inwoonster dezer gemeente overleed, vermoed hebben dat na haar heengaan deze villa onderdak zou bieden juist aan de allerkleinsten: een zuigelingenbureau, een kleuterschool…
Nog maar kort geleden kwamen de plannen op, nl. op het Oranjefeest te Heemse, zo vertelde ons de algemeen adjuncte mevr. Blok. Mevrouw Blok had mevr. Overeem hierover aangeklampt en kan dus de ‘geestelijke moeder’ van de kleuterschool worden genoemd. De volgende morgen heeft men direct mevr. Kampherbeek opgebled, waarna deze dames met jeugdige voortvarendheid de zaak op poten hebben gezet. Er werden al spoedig meer dan vijftig kinderen opgegeven, zodat er nu al een tekort aan ruimte is en men heeft laten afvallen wie straks naar de gewone school moeten.
De Vechtstreek van 7 januari 1955 meldde dat het voormalige ‘Scholtehoes’ in Heemse voortaan ook een kleuterschool herbergde.
Na het overlijden van de laatste barones, was het landhuis Welgelegen in 1953 verkocht aan de Nederlands Hervormde gemeente in Heemse. Het pand werd gebruikt als locatie voor kerkelijke vergaderingen en catechisatielessen, maar ook werden gedeelten ervan verhuurd. Zo vond de Oudheidkamer op de bovenverdieping een onderdak.
Op 12 mei 1873 namen enkele gegoede vrouwen het initiatief tot oprichting van een bewaarschool voor de kleintjes. Dit damescomité werd aangevoerd door de freule van Heemse en de echtgenote van predikant Callenbach uit Hardenberg. De eerstgenoemde ‘freule Marie’ heette voluit Maria Clara barones van Ittersum (1841-1909). Haar broer Willem zou een jaar later geïnstalleerd worden als burgemeester van Stad Hardenberg. Zij kwamen uit een groot gezin en waren nazaten van de dichteres van Heemse, Clara Feyoena van Raesfelt-van Sytzama. Maria Clara werd in Heemse geboren en overleed in Hilversum op 67-jarige leeftijd. Zij huwde pas op 45-jarige leeftijd met de jonge weduwnaar Casparus Bastiaan Johannes Plaat. De tweede dame was Johanna Magdalena ‘Madelon’ Mijer (1841-1907). Zij zag evenals de freule in 1841 het levenslicht. Zij trouwde echter al op jonge leeftijd, als 21-jarige, met Willem Callenbach (1836-1879). Als 30-jarige predikantsvrouw kwam zij met haar man en zoontjes vanuit Bergschenhoek naar Hardenberg, waar Willem in oktober 1871 werd bevestigd tot predikant. De jonge domineesvrouw was de dochter van de Nederlandse staatsman Pieter Mijer, minister van Kolonie, lid van de Tweede Kamer en gouverneur-generaal van Nederlands Indië. Zij was geboren in Batavia en overleed in 1907 in Amsterdam, twee jaar eerder dan freule Maria Clara.
Uitgave-boek van de bewaarschool.
Om zo’n kleuterschooltje te kunnen stichten moest allereerst geld worden ingezameld. Uit de keurig bijgehouden giftenlijst blijkt dat de dames uitstekende collectantes waren. Behalve uit Hardenberg en de omliggende buurtschappen en dorpen kwam er geld binnen uit vele plaatsen in Nederland en zelfs ver daarbuiten, zoals Aalburg, Amsterdam, Baarn, Batavia, Bremen, Delft, Harlingen, Leeuwarden, Leiden, Middelburg, Nijkerk, Rheine, Rotterdam, Scheemda, Scheveningen, Slochteren, Steenwijk, Tiel, Utrecht, Zeist en Zwolle. In Den Haag werden ook forse bedragen ingezameld. Zo gaf mevrouw Groen van Prinsterer veertig gulden en Hare Majesteit Koningin Sophie doneerde maar liefst vijftig gulden. Van Z.K.H. Prins Hendrik wist men zelfs het formidabele bedrag van f 400,- (omgerekend ongeveer € 4000,-) voor de bewaarschool in Hardenberg los te peuteren. Burgemeester Weitkamp haalde in 1930, tijdens het zestigjarig jubileum van het christelijk onderwijs, herinneringen op aan de beginjaren van de school. Over freule Marie zei hij onder andere: “Zij was de collectante par excellence, zij kon praten en de portemonnaie open krijgen en niet alleen dat, maar ook den weg naar den hemel bespreken. Zij liep de buurtschappen af, want goed en bloed was reeds lang voor de school verpand. Zij leidde de vrouwenvereeniging met moeder Sierink. Zij was voorzitster van de bewaarschool. Zij was het die voor deze school een gift van f 400,- kreeg uit ons Vorstelijk huis en wel van een van Neêrlands grootste Prinsen wat zielenadel betreft, Prins Hendrik.”
Uitgaven in 1873 voor de te bouwen bewaarschool.
Een jaar nadat het plan in werking was gesteld, was er genoeg geld om met de bouw van de school te beginnen. Hiervoor moest eerst grond worden aangekocht. Ten zuiden van de pastorie, aan de overkant van het Middenpad, lag de tuin van Harm Joosten. Deze tuin van ruim 600 m² wilde Harm wel aan de domineesvrouw en haar vriendin verkopen voor f 325,-. Het was een ideale plek voor de te bouwen school: makkelijk bereikbaar en mooi dichtbij de pastorie. De koop werd gesloten en de dames gingen voor het passeren van de koopakte naar notaris Troost in Heemse. Ook werd een bezoek gebracht aan architect J.A. Smits in Schoonhoven. Voor het kosteloos vervaardigen van tekeningen en het bestek voor de te bouwen school kreeg hij een paar bloempotten aangeboden. Op de voormalige tuin van landbouwer Joosten kon begonnen worden met de bouw van de school en een woning voor de onderwijzeres. Op 2 mei 1874 werd de hoeksteen gelegd door de oprichtsters Maria van Ittersum en Magdalena Callenbach-Mijer. Enkele maanden later, op 19 augustus, werd de naar hen genoemde Maria Magdalena Bewaarschool feestelijk ingewijd.
Carte-de-visite van Johanna Magdalena ‘Madelon’ Mijer (1841-1907) .
De bouw van school en huis werd door timmerman Jan Hindrikus Cremer aangenomen voor een bedrag van bijna f 5000,-. Nadat de eerste steen was gelegd, moest de eerste termijn van de aanneemsom (f 1600,-) aan hem worden betaald. Naast de rekening van de aannemer kwamen veel andere rekeningen binnenstromen. Zo weten we dat Herman Hendrik Scheffer het verven van de school en woning voor zijn rekening nam. Andere plaatselijke ondernemers, waaronder de koperslagers Hendrik Jan en Arnoldus Sierink en Hendrik Jan Otten, smid Johannes Hamberg, schilder Gerrit Frijling en timmerlieden als Roelof Vasse, Gerrit Jan Goris en Gerrit Willem Otten, zorgden ervoor dat de school en woning goed konden worden opgeleverd. De feestelijke opening volgde in augustus van dat jaar.
Op 2 mei 1874 werd de hoeksteen van de Maria Magdalena Bewaarschool in stad Hardenberg gelegd door de oprichtsters Maria van Ittersum en Magdalena Callenbach-Mijer. Enkele maanden later, op 19 augustus, werd de naar hen genoemde Maria Magdalena Bewaarschool feestelijk ingewijd.
Op onze website hebben we de geschiedenis van deze eerste ‘kleuterschool’ van Hardenberg in beeld gebracht in een serie van 3 artikelen:
