transcriptie D. Hesselink-Zweers.

De papieren over de omwenteling in Hardenberg zijn verzameld door stadssecretaris Jacobus van Riemsdijk. Diverse notulen en verbalen bracht hij samen in een uniek boekje. Dit werk werd uitgegeven in Deventer en wordt hier onverkort weergegeven. Om het leesbaar te maken heb ik de aanhalingstekens etc. weggelaten.

VERZAMELING
 VAN
 STUKKEN,
RAKENDE
 DE
REGEERINGS – VERANDERING
EN VERKIEZING
IN DE STAD HARDEN­BERGH.
GEDAAN IN HET EERSTE JAAR DER
BATAAFSCHE VRIJHEID. 1795.
——————
Te DEVENTER,
By GERRIT BROUWER
MDCCXCV.

(3)

Verzameling van stukken.

Verbaal van ’t voorgevallene  by de Revolutie te Hardenbergh, op den 11 en 12 February 1795.

Na dat op woensdag den 11 February, de Fransche Voortroepen, bestaande uit eenige Compagnien Gens d’Armes en eenige Roode Hussaaren, tot algemene vreugde der Inwooneren hier binnen getrokken waaren, zoo gingen nog dien zelfden avond alle Jongelieden, zonder onderscheid van rang, eenen groenen Denneboom haalen, welke tot eenen Vryheids – boom dienen zoude; terwyl teffens alle jonge Meisjes bezig waaren om eene Vryheids – mutze, en meer andere Vercierzelen tot denzelven, klaar te maken.
Donderdag morgen, om 10 uur, wierd dezen Vryheids – boom met alle mogelyke plechtigheden, onder ’t Veld – muzyk der Gens d’Armes en ’t gezang eener talryke menigte Burgeren en Franschen, geplant; terwyl de vrolyke menigte hand aan hand met hunne Fransche Broederen rondsom denzelven danste. Dienzelfden dag had men ook tot het veranderen der Regeering bestemd: weswegen vier Burgeren deezer Stad, Willem Meyer, Berend Zweers Senior, Hermannus van Loo en Antoni van Riemsdyk, die het werk der Revolutie op zich genomen hadden, een Committé van omwenteling formeerden, om uit naam der Burgery de oude Regeering aftedanken en weder eene nieuwe aan hun voortestellen.
Twee dezer Burgeren hadden zich ’s avonds te voren by den toenmaaligen President Burgemeester A. K. Molckenbour begeven, met verzoek, om des anderen daags om 12 uuren Raad en Meente op ’t Stadhuis te doen vergaderen; en teffens permissie verzoekende, om den Stads – dienaar te mogen gebruiken

(4)

tot het aanzeggen aan ieder stemhebbend Burger, om op ’t Gelui der Klok zich in de Kerk te verzamelen.
De vier voornoemde Burgers, ’t Committé van Revolutie uitmakende, begaven zich aanstonds, na ’t oprichten van den Vryheids-boom, in de Kerk, en lieten de stemhebbende Burgers door ’t aantrekken der Klok byeenverzamelen. De stemhebbende Burgers verzameld zynde, zoo deed de Burger A. van Riemsdyk de volgende aanspraak (verzoekende qualificatie voor ’t Committé Revolutionair om de oude Stads Regeering te bedanken, en, eene nieuwe voortestellen.)

“Waarde Medeburgers!
Terwyl thans het Tydstip daar is, waarop de vrye, maar schandelyk onderdrukte, Bataaf, door de braave en edelmoedige Fransche Natie ondersteund, zyne aangeboorene en geweldadig ontvreemde Rechten terug eischt en herneemt, past het ons nu stil te zitten? – Neen, braave Stadgenooten! die ten dien einde hier vergaderd zyt, gy wilt, gy moet ook vry zyn.
Daarom hebben dan ook vier uwer Medeburgeren, Willem Meyer, Berend Zweers Senior, Hermannus van Loo en A. van Riemsdyk, het gewichtig stuk op zich genomen, van U voorteslaan, om uit uwen naam de tegenswoordige fungeerende Stads-Regeering een einde te doen neemen, derzelver Leden van hunnen Eed te ontslaan en tot den kring van amptelooze Burgers te doen weêrkeeren; en in hunne plaatzen eene nieuwe provisioneele Regeering aantestellen.
Op dit oogenblik zyn, op ons verzoek, Raad en Meente vergaderd; – wilt Gy dat wy hun bedanken? dat dan eene algemeene toejuiching uwen heilzaamen wensch te kennen geeve!”
Naauwlyks had de Burger A. van Riemsdyk zyne aanspraak geëindigd, of een algemeen Hoezée gaf de goedkeuring der Burgery te kennen, terwyl het geroep van Vivat de Vryheid en Gelykheid de Kerk deed weêrgalmen!
’t Committé Revolutionair verzocht de Burgery om nog

(5)

een weinig te vertoeven, en begaf zich oogenbliklyk naar ’t Stadhuis, waar Raad en Meente, volgens hun verzoek, vergaderd waaren. Binnen gelaten zynde, zo verklaarden zy, uit naam der Burgery, Raad en Meente, neffens hunnen Secretaris, van hunne posten vervallen, ontsloegen hun van hunnen Eed en verzochten hun de Raadzaal te verlaaten; by welke gelegenheid de Burger A. van Riemsdyk hun in de volgende bewoordiging aansprak:

“Burgers! Wy door de gezamentlyke Burgery dezer Stad met hunne Vertegenwoordiging belast, begeeven ons in uwer midden, om, naar den wensch der Burgeren, aan U te kennen te geven, dat thans het oogenblik daar is, waarop zy huņne al te lang onderdrukte en onbetwistbaare Rechten wederom willen hernemen, en ’t Geweld, dat hun in de uitoeffening daarvan hinderde, paal en perk stellen.
Gy dus, Burgers! die het tegenwoordig bewind in handen hebt, wordt van nu af aan van dien post vervallen verklaard, en bevolen tot den kring van amptelooze Burgers weêrtekeeren; in welke qualiteit gy even als uwe Medeburgeren veiligheid voor uwe Persoonen en Goederen genieten zult.
’t Committé begeerd dus, dat Gy onverwyld deeze Raadzaal zult verlaaten, en eischt eindelyk, dat Gy van nu af aan geene de minste zaaken van Regeering zult mogen uitoeffenen, U voor alle tegengestelde ondernemingen aanspraaklyk stellende; schoon het echter verwagt, dat Gy binnen veertien dagen U zult in staat stellen, om, gelyk zulks jaarlyks van afgaande Schepenen gebruiklyk is, behoorlyke Rekening afteleggen.”
Hierop verlieten Raad, Meente en Secretaris, zonder toeven ’t Stadhuis, en begaven zich als amptelooze Burgeren by hunne, rondsom’t Stadhuis verzamelde Medeburgeren, om nieuwe provisioneele BurgerRepræsentanten te helpen kiezen. ’t Committé Revolutionair wilde daadelyk hunne Commissie voltooijen, waarom dan ook de Burger A. van Riemsdyk eene aanspraak aan de Burgery deed, waarin hy hun agt nieuwe

(6)

Repræsentanten ter goedkeuring voordroeg, en wel provisioneel voor den tyd van twee Maanden; zich dus uitdrukkende:

“Braave Stadgenooten!
Uwe Medeburgeren, Willem Meyer, Berend Zweers Senior, Hermannus van Loo en A.van Riemsdyk, uw Committé van Revolutie uitmakende, hebben, naar uwer aller wensch, Raad, Meente en Secretaris van hunne posten ontslagen, en wenschen U met deeze Gebeurtenis, voor û en uwe Nakomelingen zoo gelukkig, Heil en Broederschap!
Thans drukt geen slaafs bewind meêr uwe schouderen, en geen opgedrongen Regent voert langer over U eenig Gezag. – Neen – Gy zyt alle gelyke Burgeren, – Gy zyt Vry, – en dank zy God, die door de edelmoedige Fransche Natie U en uwe Landgenooten het aanzienlykste Kleinood der Menschheid, de onwaardeerbaare Vryheid wedergeeft!
Gy zyt dus, waarde Stadgenooten! in het bezit uwer Vryheid weêrgekeerd; maar Gy weet ook dat de Vryheid op vaste Wetten moet gebouwd worden: – Gy maakt uwe eigene Wetten, en draagt teffens zorg dat dezelve heiliglyk gehandhaafd worden, door Lieden uit uwer Midden daar toe verkooren.
Op dat dus het werk der Revolutie voltooid en te stande gebragt worde, en ’t Committé Revolutionair zyne Commissie mag neerleggen, zoo biedt hetzelve, op den voet der vrye Franschen, provisioneel en wel voor den tyd van Twee Maanden, de volgende uwe Medeburgeren, U tot uwe Repræsentanten, tot Handhaavers uwer onschendbaare Rechten, tot Beschermers uwer Vryheid, tot Bestierders der Policie en tot Uitoeffenaars der Justitie aan; is (in vertrouwen, dat Gy alle, deeze handeling, zult goedkeuren; verwagtende teffens, dat, wanneer iemand hunner algemeen mishaagen mogte, Gy zulks, daadelyk zult te kennen geven) namelyk de Burgers:

Gerrit Hofsink.Frederik Bussemaker.
Frederik van Munster.Jasper Zweers.
Gerryt Nijman.Engbertus Zweers.
Berend Meuleman.Jan Santman D. Z.
En tot Secretaris, den Burger en voormaligen Secretaris J. van Riemsdyk.

(7)

Vindt Gy deeze Persoonen tot die Bediening goed? dat zy dan de volgende Verklaaring, in plaats van Eede, doen:                                                                                                                                                                                                                                           
Wy verklaaren als Mannen van Eer, dat wy de ons opgedragen Posten als Provisioneele Vertegenw. van ’t Volk / Secretaris dezer Stad aanneemen, en getrouw zullen bedienen; dat wy in de waarneeming derzelve nimmer strydig zullen handelen met de grondbeginzelen van Vryheid en Gelykheid; en dat wy de Rechten van den Mensch en van den Burger in allen opzichte zullen handhaaven, en de belangens dezer Stad en Burgery met alle onze krachten zullen voorstaan en bevorderen.
Wy hebben het niet nodig geacht, dat dit onder Eede geschiede, naardien dezelve by eerlyke menschen onnoodig en by schurken nutteloos is. – Begrypt Gy het echter anders, – uwen Wille geschiede.”
Deeze Aanspraak geëindigd zynde, zoo gaf de Burgery hunne algemeene goedkeuring te kennen, terwyl een eenpaarig Hoezée hunne tevreedentheid met de voorgestelde Repræsentanten en Secretaris aan den dag leide. Hierop deeden Zes der Repræsentanten, benevens de Secretaris, de voorschreven Verklaaring in handen van ’t Committé van Revolutie ten overstaan der Burgery, die wederom in de Kerk vergaderd was; terwyl men hun qualificeerde, om door hunne twee, absent zynde, Amptgenooten Jasper Zwcers en Jan Santman D. Z., by hunne terugkomst dezelfde verklaring te laaten doen.
Vervolgens scheidde de Burgery onder een algemeen Geroep van Vivat de Vryheid en Gelykheid, terwyl ’t Committé Revolutionair zyne Commissie neêrleide, de nieuwe Burger-Repræsentanten en Secretaris naar het Stadhuis geleidde; en aan de beide Oudsten derzelve

(8)

de sleutels van het Stadhuis en Archiven overgaf; wordende te gelykertyd door den Secretaris uit naam der Repræsentanten aan ’t Committé verzocht, om van al dit voorgevallene een getekend Verbaal aan hun overtegeeven, om het zelve in de Stads – Registers te plaatzen.
Vreugde en Vergenoegen heerschte ‘er onder onze Inwooneren, en een aanhoudend Gelui der Klokken verkondigde onze blydschap aan onze Landgenooten!
Dat het bovengemelde op den 11 en 12 February 1795 alhier te Hardenbergh aldus voorgevallen is, wordt mids dezen van wegens het Committé Revolutionair geättesteert.
A. VAN RIEMSDYK.

Notulen van de Municipaliteit der Stad Hardenbergh.
Maandag den 30 Maart 1795.
Is by de Municipaliteit goedgevonden, om te arresteeren, en op morgen te laten afgaan de navolgende Publicatie, ter zaake als daar by vermeld:
VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP.
PUBLICATIE.
De Provisioneele Representanten van ’t Volk der Stad Hardenbergh, doen te weten:
Hoe dat zy op den 12 April eerstkomende hunne posten in den schoot der Burgerij zullende moeten nederleggen, en door eene nieuwe Representatie worden vervangen, uit hoofde van hunnen beloofden pligt, om nimmer strydig te zullen handelen met de grondbeginzelen van Vryheid en Gelykheid, om de Rechten van den Menschen van den Burger in allen opzichte te zullen handhaven, en om de belangens dezer Stad en burgery met alle krachten te zullen voorstaan en bevorderen, vermeend hebben, tot het daarstellen van zodanige nieuwe Representatie de nodige schikkinge aan de Burgery te moeten voorslaan; dat zy, tot dat einde, de Burgeren

(9)

en Ingezetenen dezer Stad en deszelfs Jurisdictie oproepen, om morgen voormiddag om tien üuren precies alhier in de Kerk te vergaderen, aldaar van de Municipaliteit den voorslag te aanhoren, om dadelyke vyf hunner Medeburgeren, zynde kundige, eerlyke en oprechte aanklevers van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, te kiezen, om een Concept – Plan van verkiezing der Representanten van de Burgery der Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid tegen den yoorzeiden 12den April, of wel tegens daags te vooren, te beramen, – en, om aan die vyf hunner Medeburgeren vervolgends zodanige Consideratien daartoe te suppediteeren, als zy ten nutte en beste der Stad, naar Burger-pligt, geschikt zullen oordeelen; alles ten einde het zelve Plan, door hun opgemaakt, op den 11 April aanstaande, des voormiddaags om tien uuren, door de Burgery tot volkomen stand en in order gebragt kan worden: en om op dien voorslag, of op andere de Burgery beter geschikt voorkomende middelen, zodanig by meerderheid van stemmen te doen en te besluiten, als zy naar Burgerpligt te raade zullen worden.
En op dat niemand hier van ignorantie zal kunnen prætendeeren, zal deze onze Publicatie op de straaten worden afgekondigt en aan het Stadshuis worden aangeplakt.
Actum Hardenbergh den 31 Maart 1795, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
Ter Ordtie van de Provisioneele Representanten voornoemd:
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.
Deze Publicatie is alzo gedaan
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

Notulen der Vergadering van de Burgery der Stad Hardenbergh.
Woensdag den 1 April 1795.
Ingevolge de Publicatie van gisteren, door de

(10)

Provisioneele Representanten van het Volk der Stad Hardenbergh, tot oproeping van de Burgeren en Ingezetenen gedaan, ten fine als daar by vermeld; zyn op heden in de Kerk gecompareerd, de navolgende Burgeren en Ingezetenen:

Antony van Riemsdyk.Fred. Sweers.
Willem van Loo.Jan Berend ten Broeke.
Jannes Smit.Hend. Vinke.
Hendrik Dyk.Antony Odink.
Jan Kamferbeek senior.Gerrit Sierink.
Jan Hend. Sweers Engb. Zoon.Egbert Meyerink.
Willem Nyman.J. G. Pruim.
Gerrit Baarslag.Hend. van ’t Holt.
Abraham van der Heide.Willem Meyer.
Reinder Kamferbeek.Albert Vastenouw.
Gerrit Jan Valkman.Willem Boerrigter.
Hend. Leuvelink.Derk Jan Santman.
Jan Kamer.Klaas ter Steeg.
Jan Woelders.Harmen Joosten.
Berend Sweers Junior.Gerrit Frylink.
Hillebrand Amsink.Derk Jan Kremer.
Berend Harssevoort.Henricus Lotterman.
Berend Sweers senior.Willem Rigter.
Hend. Meyerink.Jan Pot.
Albert Brand.Jan Hoffsink.
Tyës Kremer.Willem Hoffsink.
Hend. Hoffsink.M. Pruim.                           
J. Hend. Sweers D. Z. 

En is door de Municipaliteit, achtervolgens de voorzeide Publicatie, aan hun den voorslag gedaan: “om dadelyk vyf hunner Medeburgeren, zynde kundige, eerlyke en oprechte aanklevers van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, te kiezen, om een Concept-Plan van verkiezing der Representanten van de Burgery der Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid tegen den 12 April aanstaande, of wel tegens daags te vooren, te beramen, – en om aan die vyf hunne Medeburgeren vervolgens zodanige Consideratien daar toe te suppediteeren, als zy ten nutte en beste der Stad, naar Burgerpligt, geschikt zullen oordeelen; alles ten einde het zelve Plan, door hun opgemaakt, op den 11 April eerstkomende, des voormiddaags

(11)

om tien uuren, door de Burgery tot yolkomen stand en in order gebragt kan worden: en om op dien voorslag, of op andere de Burgery beter geschikt voorkomende middelen, zodanig by meerderheid van stemmen te doen en te besluiten, als zy naar Burgerpligt te raade zal worden.”
Waarop zynde gedelibereerd, is door de gezamelyke presente Burgeren en Ingezetenen den voorslag van de Municipaliteit, zo als dezelve legt, eenparig goedgekeurt:

en zyn voorts tot de Commissie, om het concept – Plan van Verkiezing der Representanten van de Burgery der Stad Hardenbergh, en derzelver Vryheid, te beramen, by meerderheid van stemmen verkooren, de Burgeren Jan Godfried Pruim met 36, Antony van Riemsdyk met 33, Secretaris J. van Riemsdyk met 32, Willem Meyer met 31, en Berend Sweers senior met 26 stemmen; die dezelve Commissie hebben aangenomen.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

Notulen van de Municipcliteit der Stad Hardenbergh.
Vrydag den 10 April 1795.
Is by de Municipaliteit goedgevonden, om heden de navolgende Publicatie te laten afgaan.
VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP.
PUBLICATIE.
De Provisioneele Representanten van het Volk der Stad Hardenbergh, herinneren by dezen aan alle Burgeren en Ingezetenen dezer Stad en deszelfs Jurisdictie, dat het morgen de dag is, tegen welke, door de op den 1sten dezer maand van wegens de Burgery benoemde vyf Gecommitteerdens, het, door hun opgemaakte, Concept – Plan van verkiezing der Representanten van de burgery dezer Stad en Vryheid, zal worden voorgelegt, ten einde het zelve alsdan verder door

(12)

de Burgery tot volkomen stand en in order gebragt kan worden, om daarna op overmorgen, of wel, wyl het alsdan Zondag is, op aanstaande Maandag, die Verkiezing zelve te doen: en dat wy, overzulks, by dezen alle voornoemde Burgeren en Ingezetenen oproepen, om morgen voormiddag precies om negen uuren alhier in de Kerk te komen, op dat dan het Plan van Verkiezing tot volkomen stand en in order gebragt kan worden.
En op dat niemand hiervan ignorantie zal kunnen prætendeeren, zal deze onze Publicatie op de straaten worden afgekondigt en aan het Stadhuis worden aangeplakt.
Actum Hardenbergh den 10 April 1795, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
Ter Ordtie van de Provisioncele Repræsentanten voornoemd.
(was get.)
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.
Deze Publicatie is alzo gedaan.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

Notulen der Vergadering van de Burgery der Stad Hardenbergh.
Saturdag den 11 April 1795.
Achtervolgens den, op den 1sten dezer, door de Municipaliteit gedaanen – en door de Burgery eenparig goedgekeurden – Voorslag; alsmede, ingevolge de Publicatie van gisteren, door de Provisioneele Repræsentanten van het Volk der Stad Hardenbergh, tot herinnering daar van gedaan, dat, namelyk, de Burgeren en Ingezetenen dezer Stad en deszelfs Jurisdictie op heden wederom by elkanderen zouden komen, om zich, door hunne op den 1sten dezer benoemde vyf Gecommitteerdens, de Burgeren J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers Senior, te doen overleggen, het, door dezelven, beraamde

(13)

Concept – Plan van verkiezing der Representanten van de Burgery dezer Stad en Vryheid, op dat hetzelve alnu verder door de Burgery tot volkomen stand en in order gebragt kan worden; Zo zyn op heden in de Kerk gecompareert:

*Presente Municipaliteits – leden. 
*Gerrit Hoffsink.Klaas ter Steeg.
*Fred. Bussemaker.Klaas Sweers.
*Jasper Sweers.Hend. Leuvelink.
*Gerrit Nyman.Derk Jan Santman.
*Berend Moleman.Derk Jan Kremer.
*Engbertus Sweers.Derk Jan Sierink.
*Jan Santman D. Z.Jasper van Munster.
Jan Hend. Sweers Engb.Zoon.Jan Sweers D. Z.
Gerrit Harssevoort.Willem Boerrigter.
Willem Hoffsink. 

En is aan deze vergaderden, door de voornoemde en hier mede gecompareerde Gecommitteerden, by monde van den Burger J. van Riemsdyk, by overlegging van het Plan gedaan de navolgende Aanspraak:
(Fiat insertio)
“BURGERS!
Wy, Uwe op den 1sten dezer maand April gekorene Medeburgers, om een Concept – Plan van verkiezing der Representanten van de Burgery dezer Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid tegen heden te beramen; wy hadden wel gewenscht, dat ons door onze Medeburgeren, ingevolge den door de Municipaliteit gedaanen – en door de Burgery éénparig goedgekeurden – voorslag, daar toe zodanige Consideratien waren gesuppediteerd, als zy ten nuttę en beste dezer Stad, naar Burgerpligt zouden, oordeelen: doch geenige hier toe ontvangen hebbende, hebben wy echter aan onze Commissie voldaan, door een zodanig Concept – Plan te beramen; zoals wy het zelve U by dezen aanbieden.
In het vertrouwen, dat wy waren kundige, eerlyke en oprechte aanklevers van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, want dus luid den gedachten voorslag; hebt Gy ons hier toe benoemt: en wy, wy zouden dit vertrouwen ons

(14)

onwaardig gemaakt en verbeurt hebben, en Gy zoudt in Uwe keuze bedrogen zyn, indien wy eenige andere dan die Grondbeginzelen in ons Ontwerp zouden ten toon spreiden. Overëenkomstig deze Beginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, ja overëenkomstig de onveranderlyke Rechten van den Mensch, is het dan, dat wy  – niet alleen aan alle Burgeren, en dus ook zonder in aanmerking te nemen derzelver onderscheidene Godsdienstige gevoelens, want het is thans algemeen aangenomen, dat alle denkbeeld van Heerschende Godsdienst strydt met de Rechten van den Mensch, – maar mede aan alle zodanige Ingezetenen dezer Stad en Vryheid, die voorheen daar in niet inede gekent zyn geweest; – oordeelen het recht toe te komen, tot verkiezing der Municipaliteit en om daar toe zelve verkoren te kunnen worden, zo zy de daar toe nodige verëischtens bezitten. Dit menen wy, dat als eene der grootste Rechten van den Mensch zynde, hun hier door niemand kan, noch tans met redenen meer zal betwist worden: of zouden onze Medeburgeren noch minder verlicht zyn, dan die van de andere – steden dezer Provincie, ja van de geheele Republyk, waar in ten dezen alle onderscheid van Godsdienstige begrippen, alle onderscheid van Burger en Ingezetenen, voor zo veel wy weten, billyk is weggenomen? Zyn ‘er echter nog eenigen onder Ulieden, Medeburgers! die aangaande dit niet maken van onderscheid tusschen Burgeren en Ingezetenen, by gevolgtrekkinge hier van zouden willen oordeelen, en besluiten, dat dan ook zodanige Ingezetenen mede berechtigden zoude zyn tot het gebruik der Stads Velden en Veenen, meer dan zy voor hun maandelyks zittegeld van ouds af zyn gewoon geweest; en daarom (uit hoofde van de daaruit voortvloeyende vermindering hunner opkomsten en vruchten, die zy door koop der Burgerschap, waar toe ook deze Ingezetenen, zelfs met voordeel, omdat dan hun maandelyks Zittegeld, ophoud, geraken kunnen) zich daar tegen wel zouden willen verklaren: – Wy verzoeken de zodanigen, zonder ons uit te laten over het billyke of onbillyke, dat in het gebruik van dit, een

(15)

of ander plaats moge hebben; zich slechts te willen herinneren, dat dit de Rechten van Eigendom raakt, en het ander de Rechten van den Mensch, en, gevolglyk, dat dit twee onderscheidene zaken zyn, en dat alzo het een uit het ander niet van zelve kan voortvloeyen.
Hebt Gylieden ook kunde en eerlykheid in ons onderstelt: – Wy zyn, wat het eerste aanbelangt, vaardig, voor zo verre als dezelve onze kunde dan ook strekken moge, U, op redenen van Menschenkennis, dat is, op dat denkbeeld ’t welk wy ons daaromtrent over ’t algemeen van de Burgery dezer Stad, achtervolgens derzelver voorgaand gedrag, vormen, eenige rekenschap te geven. Waarom wy niet meer dan twintig jaaren ouderdom vereischen in de stemgerechtigden? Het is, om dat wy achten dat ze dan ryp genoeg zullen zyn, om te oordeelen , wie zy tot Representanten behoren te kiezen; en om dat ons het voorbeeld van andere Steden daar in heeft voorgelicht. Waarom wy de bedeelden van den Armenstaat daarvan hebben uitgesloten? Het is, om dat zulke Menschen soms te zeer moeten zien, of gewent zyn te zien, op de hand die hun wel doet; en om dat deze alzo als geene vrye lieden kunnen opkomen, en zulks door hunnen Eed verklaren. Waarom de Domestyken? Om dat zy natuurlyk te veel afhangen van hunne Meesters, en daarom ook als geene vrye lieden kunnen beschouwd worden. En waarom de dienstdoende Militairen? Om dat die hier geen steeds blyvende plaats hebben, en, het hun natuurlyk dus minder dan den Inwoonder scheelt, wie hier de Regeering uitoeffent en hoe zulks geschied. Alverder, waarom den Representant vyf en twintig jaaren oud moet zyn? Het is om dat iemand dan eerst meerderjaarig gerekend wordt, en voor dien tyd zelfs geen Mombaar kan zyn; en al zo, ook geen Regent kan worden. De vereischtens van Genoegzaame Kunde te bezitten, van bekend te moeten staan voor een Eerlyk Man, en een Oprecht Aanklever te zyn van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap; zult Gy ons van zelve wel willen toestaan dat volstrekt nodig zyn:

(16)

maar waarom mag hy geen ander Lands- of Kerspels – ambt, noch ook zodanig ander Stads – ambt als met de Representatie direct strydig is, bedienen? Dit zullen we U dienen te zeggen. Het is, om dat de wederzydsche belangens tegens elkanderen dikswyls aanlopen, en om hem niet te doen hinken op twee gedachten!
En, wat nu het tweede betreft, zo zullen wy ook eenig verslag van de eerlykheid onzer beginzelen, welke ons in dezen geleid hebben, hier insgelyks aan U dienen te doen. Gylieden weet het, Burgers! ja wy weten het alle, welke verborgen kunstenaryen hier jaarlyks by de keur der oude Magistraatespersoonen wierden in het werk gesteld, van den eenen kant om een Keurnoot naar zynen zin te krygen, en van de andere zyde om Keurnoot te worden! Het was maar, wilt Gy my of die van myne Vrienden Burgemeester maaken, dan zult Gy Keurnoot worden? Of, maakt my Keurnoot, en ik zal U of die Burgemeester maken! Gy lieden weet het, alverder, ja wy weten het alle, hoe zeer dat de stemgerechtigde Burgers, by het uitbrengen hunner stemmen op de Keurnooten, wierden op de hand gezien, of zy wel stemden op die geenen, welke vóór den persoon die naar het Burgemeesterschap stond waren! hoe dat zy niet alleen by die stemming van dezen of geenen wierden uitgenodigt, om hem te volgen, en zo als hy gedaan hadde te stemmen; maar ook, hoe dat zy bevorens wierden overgehaald, om zo te stemmen als die en die deed! welke beloften of bedreigingen, om weder goed of kwaad te doen, wierden ‘er niet by gedaan, byaldien al geene giften of gaven werkelyk uitgedeelt wierden! Hoe tracteerde een ieder zynen aanhang alvorens in de Herbergen! Kortom, hoe weinig Burgers kwamen als Vrye lieden ter keure! Nog alverder weet Gy lieden het, ja wy weten het alle, welk een misbruikte gewoonte ‘er by de Keurnooten bestond; – in plaats, dat zy gezamelyk of by meerderheid op ieder Burgemeester die verkoren wierd behoorden te stemmen, zo verkoor elk Keurnoot een Burgemeester! Men behoefde dus maar één

(17)

Keurnoot op zyn hand te hebben, om Burgemeester te worden: en hoe gemaklyk viel dat! Nog meer: een ieder Burger kon hier bevorens niet meer dan de helft der Magistraats – persoonen, door zyne door hem benoemde Keurnoten, helpen maken, ofschoon , hy voorzeker het recht hadde om zulks van dat geheele Ligchaam te helpen doen: want, een ieder Burger uit de Voorstraat kon alle jaar twee Keurnooten uit de Achterstraat helpen kiezen, en (omgekeert) die van de Achterstraat twee in de Voorstraat, en, deze vier Keurnooten verkoren ieder één Burgemeester of Schepen, en alzo vier Schepenen; deze vier Schepenen wierden het volgende jaar van zelve Raaden, terwyl alsdan in voegen als vooren weer nieuwe Schepenen verkoren wierden; en gevolglyk had ieder Burger in ’t byzonder geen grooter deel aan het helpen maaken zyner acht Magistraats – persoonen, dan aan twee Schepenen en aan twee Raaden, in plaats dat hy dat alle had behoren te helpen doen. Geen Uwer kan dus van de eerlykheid onzer grondbeginzelen verwachten, dat wy U thans het doen eener keure van de Municipaliteit, op de manier als van ouds de Magistraats – keur geschiede, zullen voorslaan. Neen; want de wyze daar van docht niets! Maar, integendeel, ééne die, na ons inzien, voor onze Burgery de meestgeschikte, de minste omslagtigste en de bestdoenlykste of gemaklykst uittevoerene is: en die teffens tegens alle de, opgenoemde, voorgaande misbruiken en kunstenaryen voorziet; immers zo veel doenlyk, want om iets volmaakts te ontwerpen, is ons niet mogelyk, ofschoon wy ‘er ook na streefden! – Hierom wordt de Verklaring verëischt van ieder der stemgerechtigden, dat hy verschynt als een geheel vry en onafhanglyk Burger, die aan niemand door gunst, gave of belofte verbonden is, om die of die te kiezen. Hierom wordt ook de Eed van Zuivering aan den gekorenen Representant opgelegt. Hierom zal den stemgerechtigden zelve zyne stem uitbrengen, en zulks niet door Keurnooten laten doen, op zodanige verëischte Mannen tot Municipaliteits-leden, als hy zelve in gemoede zal oordeelen te zyn

(18)

de eerlykste, kundigste en meestgeschikte: niet op de helft dier Leden, maar op alle. Hiertoe is het vooraf benoemen van een Burger – Committé, bygestaan door den Stads Secretaris in der tyd, nodig om toe te zien dat de keur in order geschiede: trouwens, dit begrypt een ieder van zelfs; want de Burgery kan anders geene gevoeglyke stemming uitoeffenen. Voorts, om de stemmen met een streepje op den benoemden op te tekenen: want alle Menschen kunnen niet schryven, en, al konden zy dit doen, dan behoren zy dit in dezen noch niet zelve uitteoeffenen; om dat zy dan, of, zouden kunnen zien op welke persoonen door anderen gestemd was, of, zo zy het by eigenhandige briefjes deden, aan anderen hunne stemming door hunne hand zouden kunnen bekend maken. Dit Committé en Secretaris, moet by Eede beloven, om niemand te zullen aan- of afraden om op die of die te stemmen; want zo zy dit mogten doen en deden, dan waren zy den meester van de keur, en alle heilzaam oogmerk was ydel! Als mede, om aan niemand te zullen openbaaren door wie op de een of ander gestemd is: want dit zou dezen aan eenig verhaal van den geenen die hy in de keur voorby gezien hadde vaaks kunnen blootstellen, byaldien den geenen van wie het ontdekt wierde zulks naklapte; en, het zou den ontdekker ook somtyds kunnen verpligten om hem na te volgen, in plaats van als een vry man ter keur te komen. Om deze zelfde redenen komen ook de stemgerechtigden ‘één voor één aan de Tafel van het Committé, om hunne stemmen uit te brengen. Hier van daan ook, dat zy daar zachtjes spreeken moeten. – Alverder behoort dit Committé de stemmen op- en de verkorenen in den Eed te nemen, want dit laatste deden hier ook bevorens de Keurnoten. Ook kunnen aan alle werkzaamheden van dien aart, voorzeker, geen grooter aantal van persoonen deel nemen: en om de geheele Burgery ‘er toe ten toneele te voeren en in beweging te brengen, is niet slechts onnoodig en nutteloos, maar zelfs gevaarlyk; want hy die in de keur voorby gezien

(19)

is kan deswegens vaaks kwalyk te vrede zyn, zo wel als hy die tegens zynen wille gekoren is, een yder vindt zynen aanhang, en, het kan zelfs tot de Wapenen komen! – Meer redenen zouden wy U van dit of dat nog geven kunnen, doch wy achten deze genoeg: Want, van het geen waarvan wy de reden zelve in het Plan hebben aangestipt, is het niet nodig die mondeling te herhalen; en van die geene welke zich van zelve aan het gezond verstand openbaren, is het dwaasheid iets te zeggen. Alleenlyk dienen we hier nog by te voegen, de redenen, Waarom wy de oude boete van vyf en twintig Daalders, welke die geenen, die tot Schepenen verkoren waren en zulks niet wezen wilden, verbeurden, ook alnog op de verkoren wordende Representanten, die zulks weigeren aan te nemen, voorslaan om van toepassinge te maken? Het is om dat ‘er dezelfde ongevallen nog kunnen plaats hebben, en dus dezelfde tegengiften ook dienen gebruikt te worden; want de Stad kan niet zonder Regeeringe zyn. Waarom wy dan nog tot vrykoming der boete, eenige genoegzaame redenen van verschoning; toelaten ? 0m dat het hard zoude zyn, van die ten eenenmaale uit te sluiten, en geene genoegzaame redenen hier in te kunnen aannemen, daar deze ‘er zekerlyk zyn kunnen; by voorbeeld, die van Ouderdom, Ligchaamskrachten, Gebreeken enz., welke de waarneming van het ambt naar eisch, en pligt ondoenlyk maken. Waarom de oude Municipaliteit hier over oordeelen zal? Om dat zy hier dan nog den gewoonen Richter is. Eindelyks, waar om die geene die naast de gekorenen de meeste stemmen gehad hebben, met het getal hunner stemmen zullen worden aangetekend, om by vacatures te kunnen invallen? Het is, om dat dus doende de Representatie altoos kan voltallig blyven, zonder dat het nodig is dat het geheele Volk zich daarover op een ongewone tyd en op een ongewoone wyze in beweging behoeft te stellen; het welk, zo min immer doenlyk is, behoord te geschieden.
Nu achten we onzen Taak te hebben afgehandeld, mids

(20)

we U nog het Concept – Plan gaan voorlezen: en dit is het, dat nu geschieden zal.
Heil en Broederschap!”
En daar by overgelegt en door den Burger A. van Riemsdyk geleezen, het door hun beraamde Concept – Plan van Verkiezing, dezen almede geinsereerd:
(Fiąt insertio.)
CONCEPT – PLAN VAN VERKIEZING DER REPRESENTANTEN VAN DE BURGERY DER STAD HARDENBERGH EN DERZELVER VRYHEID.
Art. 1.
“Alle Manpersoonen dezer Stad en derzelver Jurisdictie, die langer dan drie jaaren hier gewoond, en gedurende dien tyd het Hoofdgeld betaald hebben, zullen berechtigt zyn om de acht Leden der Municipaliteit of Representanten te helpen kiezen; mits zy
1. boven de twintig jaaren oud zyn,
2. niet bedeelt worden van den Armenstaat,
3. geen Domestycquen zyn,
4. noch ook dienstdoende Militairen, en
5. alvorens de volgende Verklaring, by Handtasting in Eedes plaatze, aan een Lid der oude of dan nog fungerende Municipaliteit afleggen:
‘Ik verklaare in de tegenwoordigheid van het Hoogste Wezen, dat ik hier verschyne als een geheel vry en onafhanglyk Burger, zynde aan niemand door gunst, gave of belofte verbonden om die of die te kiezen; dat ik tot Representanten van de Burgery dezer Stad en deszelfs Vryheid, op geene andere persoonen myne stem ter verkiezing van dezelven zal geven, als die bekend zyn voor oprechte Voorstanders van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, en van de Rechten van den Mensch en den Burger, zo als dezelve door alle verstandige en brave, thans in ons Land zynde, Volks – vertegenwoordigers, reeds by voorraad aangenomen en beleden zyn; en dat ik daartoe, zonder aanzien des persoons, zal stemmen op zodanige Mannen, als ik in gemoede zal oordeelen te zyn de eerlykste, kundigste en meest geschikte.

2.
Tot Representant of Lid van de Municipaliteit zelve, zal uit dezelve Manspersoonen elk een keurbaar zyn; mits hy echter
1. den ouderdom van vyfentwintig Jaaren bereikt heeft,
2. daartoe genoegzaame kundigheid bezit, bekend is voor een eerlyk man, en daar benevens een oprecht aanklever is van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap, en
3. geenig Lands- of Kerspels-ambt bekleedt, noch ook zodanig ander Stads – ambt het welke met de Representatie direct strydig is.

3.
De Leden der Municipaliteit worden verkoren, voor één jaar, ten zy dezelven eerder door het Volk mogten worden ontslagen; doch de eerste hier op te doene Keur geschied maar tot op den 12den February 1796, als de jaardag zynde waarop de tegenswoordige Representatie begonnen is.

4.
Om de Municipaliteit in behoorlyke order te kiezen, zal de Burgery zich op den Keurdag, des morgens precies om negen uuren, nadat de Klok alvoorens driemaalen geluid is, in de Kerk vergaderen;

(22)

– een quartier uur na negen zullen de deuren van de kerk gesloten worden, zo dat er dan niemand meêr in zal worden toegelaten; alsdan zal de Verklaring (art. 1.) door den Secretaris van de Stad overluid worden voorgelezen, en dien na door een Lid der oude of dan nog fungerende Municipaliteit aan elk één, hoofd voor hoofd, worden afgevraagt:
Beloofd Gy die Verklaring getrouwelyk te zullen naarkomen? Hierop geeft ieder stemgerechtigde de hand aan het Municipaliteits – lid, en dit zal het teken zyn dat hy daar in toestemt. Die de handgeving weigert moet dadelyk de Kerk verlaten.

5.
Dit gedaan zynde, zal de Burgery by opentlyke stemming verkiezen een Committé van vier persoo,nen uit de aldaar vergaderden, geene Municipaliteits – leden zynde, om toe te zien, dat de Keur der Municipaliteit in order geschiede; zullende het zelve daarin worden bygestaan door den Stads- Secretaris. Deze vier Gecommitteerden zullen mede bekend moeten zyn voor kundige en eerlyke Lieden, en oprechte aanklevers van de grondbeginzelen van Vryheid, Gelykheid en Broederschap. Zy zullen, hier toe by meerderheid van stemmen gekoren wordende, deze Commissie niet mogen weigeren, by eene boete van drie Guldens aan den Armen te verbeuren, die aanstonds zal moeten betaald worden; zullende zy deze boete betalende daar van vry zyn, en dan opgevolgd worden door die geenen die naast hun de meeste stemmen hebben, welke by dezelve boete alweer gehouden zyn tot het aannemen van deze Commissie. Geene dezer Gecommitteerden zal tot Representant kunnen gekoren worden.

6.
Deze Gecommitteerden gekoren zynde, zal door dezelve, by Eede, in handen van een Lid der oude of dan nog fungerende Municipaliteit te doen, worden gedaan de navolgende belofte:
Wy beloven en zweeren in tegenwoordigheid van van het Hoogste Wezen en van het vrye Volk van de stad Hardenbergh en derzelver Vryheid, dat

(23)

wy de stemmen der Burgery tot haare Representanten getrouwelyk zullen optekenen, of doen optekenen; dat wy niemand zullen aan- of afraden, om op die of die te stemmen, ten ware dat iemand mogte willen stemmen op zodanig een, die daar toe, volgens art. 2, niet keurbaar is, wanneer wy hem zulks zullen afraden; dat wy een ieder voor zich, aan niemand zullen openbaren, door wie op de een of ander gestemd is; dat wy, de stemming geheel afgeloopen zynde, aanstonds zullen gaan naar het Raadhuis om getrouwelyk optenemen, wie die acht persoonen zyn, welke de meeste stemmen gehad hebben; en dat wy deze en geene andere vervolgens, als Representanten, naar het luiden der Klok, zullen afleezen en in den Eed neemen, achtervolgens het Plan van Verkiezing:
Zo waarlyk helpe my God!
De Stads Secretaris zal voor de eerstemaal, dat hy hier by fungeert, mede deze zelfde belofte af leggen.

7.
Hier na zet dit Committé met den Stads Secretaris, zich aan eene Tafel in de Kerk onder de Beun alvorens geplaatst, om zyne functien te beginnen: terwyl de vergaderde Burgery aan het boveneind der Kerk blyft, om vervolgens één voor één zich na de Tafel van ’t Committé te begeven.

8.
Alvoorens de Burgery één voor één opkomt om haare stemmen tot acht Municipaliteits – leden uit te brengen, zullen de Leden van ’t Committé en Secretaris eerst hunne stemmen als Burgers daar toe hebben uitgebragt, op dat zy geen overwigt daar mede aan de een of ander zullen kunnen geven.

9.
Zulks gedaan zynde, wordt de Burgery, de oude Municipaliteits – leden daar mede onder gerekend, door den Secretaris, uit last van ’t Committé, genodigt, om dadelyk één voor één aan de Tafel te komen, en haare stemmen uittebrengen. De Stadsdienaar blyft, met de Bus op de Borst en de Roede

(24)

in de Hand, in het midden der Kerk staan, om niet meêr dan één voor één doortelaten.

10.
De geenen welke dan aan de Tafel komen, moeten zachtjes hunne stemmen geven, en door den Secretaris laten optekenen met een streepje op ieder der acht Municipaliteits – leden, die zy zelve nomineren zullen. Het welke zo zachtjes door ieder een geschieden moet, dat het niemand van de vergaderde Burgery in het boveneind der Kerk horen kan, by pæne dat anders zyne stem niet zal worden aangetekend. Dit verricht hebbende, gaat hy, die zyne stemmen uitgebragt heeft, aanstonds de Kerk uit, en doet de deur die hy uitgaat węêr achter zich toe.

11.
Wanneer deze stemming geheel is afgelopen begeeft het Committé met den Secretaris zich terstond naar het Raadhuis, om naauwkeurig optenemen, wie de Acht Persoonen zyn welke de meeste stemmen tot Municipaliteits – leden hebben.

12.
Die Acht Persoonen, welke alsdan de meeste stemmen hebben, zullen als Representanten of Municipaliteits – leden wettiglyk gekoren zyn: doch indien het mogte gebeuren, dat twee of meerder persoonen, elkanderen nader als volle Neeven in bloede of verwantschap bestaande, tot Municipaliteits – leden verkoren wierden, zal alleen die geene van hun welke de meeste stemmen heeft verkoren zyn.

13.
Hier na zal het Committé aan de gekorene persoonen door den Stads – dienaar van hunne verkiezing aanstonds doen kennis geven, en hun op het Raadhuis laten roepen.

14.
Die geene welkę tot Municipaliteits – leden verkoren zyn, zullen het zelve niet mogen verweigeren aan te nemen, t’elken jaare dat hy gekoren wordt, by eene boete van vyfentwintig Daalders ten behoeve van de Stad te verbeuren: ten ware hy dan nog zulke genoegzaame redenen dadelyk mogte bybrengen,

(25)

als hem daar van wettiglyk zullen kunnen excuseren; waar over de oude Municipaliteit, alzo de nieuwe alsdan noch niet in den Eed genomen is, aanstonds zal hebben te jugeren.

15.
Byaldien de oude Municipaliteit de redenen van verweigeringe voldoende oordeelt, of ook byaldien een gekoren Representant de voorzeide boete betaalt: zo zal die geene welke naast den gekorenen de meeste stemmen gehad heeft, als Representant in zyne plaatze gekoren zyn.

16.
Ook zullen alle persoonen, welke tot Municipaliteits – leden genoemd, doch niet verkoren zyn, met het getal hunner stemmen op het Raadhuis aangetekend worden, om by Vacatures geduurende den tyd dezer Keur volgens het getal der op hun uitgebragte stemmen in te vallen.

17.
De gekoren Leden der Municipaliteit zullen voorts, nog dien zelfden dag, of zo het te laat in den avond mogt worden dan op den volgenden, voor het Committé by plegtigen Eede de volgende Verklaring afleggen:
Ik verklare, belove en zweere in de tegenwoordigheid van het Hoogste Wezen en van het Burger – Committé der Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid, dat ik om een Lid der Municipaliteit te worden aan niemand eenig aanzoek gedaan, veel min daar voor iets beloofd of gegeven heb, of geven zal, noch zelfs, noch door een ander, en volstrekt niet weet dat zulks door iemand voor my geschied zoude zyn, direct noch indirect; maar dat ik deze bediening aanvaarde als een geheel Vry Man, en dezelve zal waarnemen met alle getrouwheid en belangloosheid: dat ik in de waarneming derzelve nimmer strydig zal handelen met de grondbeginzelen van Vryheid en Gelykheid: dat ik de Oppermagt des Volks erkenne, en de rechten van den Mensch en van den Burger naar myn vermogen zal handhaven: dat ik dezer Stads en Lands belang in acht zal nemen: dat ik voorts

(26)

myne bediening altoos zal trachten uit te oeffenen tot nut en voordeel van deze Stad; geen geld, opkomsten, pachten of renten, deswegens in myne handen komende, in eigen nuttigheid zal onder my houden; en dat ik zal medewerken dat er ten einde van ieder Keur – jaar door de Municipaliteit behoorlyke Rekening en Verantwoording van Ontvangst en Uitgave der Stads gelden gedaan worde: en eindelyk, dat ik naar myn beste wetenschap, zonder aanzien van persoonen, zal recht doen en goede Justitie zal helpen administreren.
Zo waarlyk helpe my God Alınachtig!
Die geene der gekorenen welke op den Keurdag absent mogten zyn, worden, zo wel als die welke by verweigeringe van anderen of by vacatures invallen, op dezelfde wyze door het Committé zo spoedig doenlyk in den Eed genomen.

18.
Hierna worden de verkoren en beëedigde Municipaliteits – leden, op order van het Committé, na het luiden der Klok, van het Raadhuis aan het Volk bekend gemaakt: en de oude Municipaliteit geeft aan hun de Sleutels en Regering dadelyk over.
Dat dit vorenstaande Plan, ingevolge de Commissie, door de Burgery dezer Stad en derzelver Vryheid, op den 1sten dezer maand, aan ons opgedragen, door ons ondergetekenden is geconcipieert; verklaren wy met de ondertekening dezes.
Actum Hardenbergh den 10 April 1700 vyf en negentig, het eerste jaar der Bataafsche Vryheid.
J. G. PRUIM.
ANT. VAN RIEMSDYK.
J. VAN RIEMSDYK.
WILLEM MEYER.
BEREND SWEERS.”

(27)

Het welke geschied zynde, is door de Burgeren Klaas Sweers, Klaas ter Steeg, Hend. Leuvelink, Derk Jan Santman en Derk Jan Kremer, gezegt, zo zy zeiden, uit naam van de geheele Burgery: dat zy bedankten voor het geene hun voorgelezen was; dat zy eischten, dat eene nieuwe Keur op den ouden voet van vier Keurnooten gedaan zou worden, om door dezelve eene nieuwe Magistraat en nieuwe Gezworen Gemeente op den ouden voet op heden dadelyk aan te stellen; en dat daar toe de Klok zou worden geluid.
Waar tegens door de gedachte vyf Gecommitteerdens J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers, is geavanceerd: dat zy lieden de door de Burgery verkoren Gecommitteerdens waren, en dat de Burgery verpligt was hun te horen; en dat zy aan hun Klaas Sweers, Klaas ter Steeg , Hend. Leuyelink, Derk Jan Santman en Derk Jan Kremer, geen qualiteit om voor de geheele Burgery te spreeken toekenden, of zy moesten daar van de qualificatie kunnen tonen.
Op het welke door dezelven weder in substantie gezegd is: dat zy dan hunne Committenten wilden gaan halen.
Waarop zy de Kerk zyn uitgegaan, en, daar vervolgens met de navolgende Burgers, onder het roepen van deze en geene by het inkomen der Kerk, “dat ‘er geene Ingezetenen welke geen Burgers waren in de Kerk zouden worden toegelaten” weder zyn ingekomen, te weten met                          

Marten Odink.Abr. van der Heide.
Hend. Santman.Ant. Nyman.
Evert Goris.Harmen Hend Sweers.
Gerrit Goris Harms Zoon.Jan Berend ten Broeke.
Reinder Kamferbeek.Hend. Sweers.
Berend Rustenberg.Roelof Kremer.
Jannes Smit.Egb, ten Broeke.
Hend. Ophof.Tyës Kremer.
Gerrit Jan Valkman.Antony Odink.
Hend. Welleweerd.Willem Nyman.
Gerrit Frylink.Egbert Jan ten Broeke.
Jan Kamferbeek senior.Jan Kamer.
Jan Hend. van Loo.Hend. ten Brinke.
Hend. Meyerink.Jan Valkman G. Z.
Hilbrand Amsink.Willem van Loo.
Hend. Vinke.Hend. van ’t Holt.
Harmen Joosten.Berend Veenebrugge.
Herms. van Loo. 

(28)

Hebben zy hunnen eisch herhaald; en is hun toen en aan de nieuws ingekomenen, door de voornoemde vyf Gecommitteerdens by herhaling verzocht, om stilte, willende zy de Aanspraak door hun gedaan en het Plan door hun geconcipieerd nog eens aan de Burgery voorlezen. Doch hier aan niet hebbende kunnen voldaan krygen, wyl de klok niet alleen tot byeenkomst der Burgery om eene nieuwe keur te doen, dadelyk, of schoon zulks door de Municipaliteit, om het zelve door den Stads – dienaar te laten doen, geweigerd wierde, door hun of op hunne order geluid wierd; maar ook door verscheiden Burgeren, onder aanvoering van de voornoemde Klaas Sweers, Klaas ter Steeg, Hend. Leuvelink, Derk Jan Santman en Derk Jan Kremer, op twee plaatzen in de Kerk eene uitbrenging van stemmen op vier Keurnooten wierd ondernomen; zynde daar toe door dezelven benoemd geworden, uit de Voorstraat Hend, van ’t Holt met zeven stemmen, en Klaas Sweers met acht stemmen, en uit de Achterstraat Derk Jan Kremer en Hend. Welleweerd ieder met negen stemmen: Zo hebben de voorzeide vyf Gecommiteerdens voor het Hoogste Wezen en het vrye Volk van Nederland, geprotesteerd van nulliteit en geweld tegens deze handeling, met reserve om deswegens verder te kunnen doen en handelen als aan vrye Burgers betaamt; Gelyk mede de presente Leden van de Municipaliteit G. Hoffsink, F. Bussemaker, J. Sweers, G. Nyman, B. Meuleman, E. Sweers en J. Santman D. Z., waar by de toen absent geweest zynde F. van Munster, thans compareerende, zich ook vervolgens gevoegt heeft, als ook nog verscheiden andere Burgers, – daar tegen van nulliteit en geweld geprotesteerd hebben.
Dit gedaan zynde, is nog door den Burger A. van Riemsdyk de voorenstaande Aanspraak en Concept – Plan voorgeleezen: doch dewelken onder het rumoer der menigte door weinigen zyn verstaan geworden.
Voorts is nog door Derk Jan Santman en Klaas ter Steeg

(29)

aan den Stads Secretaris J. van Riemsdyk gevraagd geworden, of hy de vier benoende Keurnooten wilde in den Eed nemen? Doch welke hunne requisitie door dezen geweigerd zynde, zyn zy lieden vervolgens met veelen der Burgeren uit de Kerk vertrokken.
Waarna de vyf Gecommitteerdens J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers, wel nog met veele andere hunner Medeburgeren, waar onder alle de Leden van de Municipaliteit, in de Kerk gebleven zyn: doch hebben dezen gemeent aangaande het Concept – Plan geene conclusie te moeten nemen, hoe zeer zy van de billykheid van het zelve overtuigd waren; om dat zy zich volkomen menen te mogen overtuigd houden, dat de menigte der Burgeren, door de voornoemde Klaas Sweers, Klaas ter Steeg, Hend. Leuvelink, Derk Jan Santman en Derk Jan Kremer, ten dezen is misleid geworden, en men alzo verhoopt, dat dezelve by een bedaart nadenken, daar van, nog van zelfs zal te rug komen.
Alleenlyk hebben deze nog geblevene Burgeren gemeent, om dit alles aan de Municipaliteit te moeten overgeven, en aan dezelve ten dezen al dat geene over te laten te doen, wat zy ten nutte en beste der Stad en Burgery zal vermeinen te kunnen en te behoren te doen: Insteerende de meergemelde vyf Gecommitteerdens niet te min, dat dit een en ander voorschrevene en daar by geinsereerde Aanspraak en Concept – Plan in de Notulen van deze Stad, zal worden geboekt tot hunne decharge; terwyl zy zich teffens voorbehouden, om van al het zelve mede zodanig publyk gebruik te maken als zy zullen te rade worden.
Dat het voorenstaande alzo is voorgevallen, en dit genotuleerde in prætentie van de Municipaliteit dezer Stad Hardenbergh is geschied; wordt by dezen van wegens dezelve Municipaliteit gecertificeert. Actum op dato als boven.
Ter Ordtie van de Municipaliteit
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

(30)

Notulen van de Municipaliteit der Stad Hardenbergh. Saturdag den 11 April 1795.
Is by de Municipaliteit, gedelibereerd żynde over het heden in de Kerk voorgevallene, goedgevonden, dat op morgen zal worden gedaan de navolgende Publicatie:
VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP.
PUBLICATIE.
Wy Provisioneele Representanten van het Volk der Stad Hardenbergh, aan alle Burgeren en Ingezetenen van dezelve Stad en haare Vryheid Heil en Broederschap, doen mids dezen te weten:
Niet alleen, hoe zeer dat wy gewenscht hadden, dat het Concept – Plan van Verkiezing voor eene nieuwe Representatie, zo als het door de van de Burgery op den 1sten dezer benoemde vyf Gecommitteerdens is beraamd, en door dezelven op gisteren in de Kerk aan de Burgery is voorgelegt, met al dien aandacht die het verdiende, door de Burgery in bedaarde overweging was genomen geworden:
en dat wy, als waare Voorstanders van Vryheid en Gelykheid en van de rechten van den Mensch, geene zwaarigheid zouden gemaakt hebben, om het zo als het legt te hebben helpen arresteeren; gemerkt het ons als zeer geschikt is voorgekomen, om alle die desorders welke hier bevoorens in de Magistraats – keur plaats hadden te voorkomen, en teffens om aan de Burgery op eene gemaklyke wyze een behoorlyke Representatie te bezorgen.
Maar ook, hoe zeer wy daar en tegen met leedwezen zyn aangedaan geworden, toen wy, in plaats van dit in bedaarde overweginge te zien nemen, het, zo nodig, te zien veranderen en verbeteren, en met die veranderingen en verbeteringen te zien arresteeren, hebben moeten ondervinden, dat, met zulks ten eenemaal ter zyden te stellen, veelen der vergaderde Burgery, zich hebben laten oprokken en misleiden, misschien door inductie van kwalyk geintentioneerden, om te insteeren, dat dadelyk vier

(31)

Keurnooten zouden verkoren worden, om door dezelven eene nieuwe Magistraat en eene nieuwe Gezworen Gemeente op den ouden voet te doen verkiezen; dat de dryvers daar van, toen hun dit niet wierde toegestemt, echter met die Verkiezinge van Keurnooten zyn voortgegaan; en dat zy zelfs den Secretaris dezer Stad hebben aangezocht en afgevergt, om die door hun quasi verkorenen in den Eed te nemen; het geen door dezen echter met recht geweigert is:
Edoch, dat wy, en met ons veele onzer Medeburgeren, hier tegen openlyk hebben geprotesteerd van nulliteit en geweld:
En, dat voorts ook van deze door hun wederrechtelyk ondernomene Verkiezing verder niets geworden is, hebbende de dryvers en deelnemers daarvan zich vervolgens uit de Kerk wech begeven.
Dat wy, en veele onzer aldaar toen nog blyvende Medeburgeren, toen wel, als de nog vergadert zynde Burgery over het Concept – Plan hadden kunnen delibereeren, en daarop naar bevindinge concludeeren:
doch dat wy met hun daar geen gebruik van hebben willen maken, omdat wy meenden, en ook alnog menen, te mogen hopen, dat onze anders weldenkende doch misleide Medeburgers by een bedaart nadenken, nog van zelfs van hunne verkeerdheid zullen terug komen.
Dat wy hun allen daar toe op hunnen Burger – pligt vermanen, met al dien ernst die het gewigt der zaake vordert.
En dat, hoe zeer wy aan den eenen kant genegen zyn, om, tot voorkoming van anarchie, onze posten niet eer te verlaten, dan wanneer wy door eene nieuwe Representatie, die, na een voorgaand door de Burgery wel overwogen en bepaald Plan, verkoren is, daarin zullen zyn vervangen:
wy nochtans van de andere zyde by dezen plegtig declareren. dat wy Provisioneele Representanten, noch onzen Secretaris, die zulks reeds aan ons gedeclareerd heeft, geen part of deel willen nemen in het aanstellen van eene nieuwe Magistraat en nieuwe Gezworen Gemeente op den ouden voet; maar dat wy en denzelven onzen Secretaris, voor en aleer ons daar toe, en alzo tot iets lynrechts strydigs met onze by onze aanstelling gedaane

(32)

belofte, ex officio te laten employeren, dezelve onze bedieningen, zullen nederleggen, – gelyk wy en hy, in dat onverhoopte geval, ze by voorraad nederleggen by dezen.
Protesterende wy ondergetekenden in dien val als particuliere Burgers, tegen al het onheil dat uit het voortzetten van zulk eene Keure op den ouden voet zal kunnen profluëren; latende zulks voor rekening en verantwoording, van die welke het zullen komen te ondernemen; en reserverende voor ons, om deswegens, op tyd en plaats daar zulks behoren zal, al dat geene te doen, wat wy, naar onzen Burger- en Menschen – pligt, zullen vermeinen te behoren.
En op dat niemand hier van ignorantie zal kunnen pretenderen, zo zal deze onze Publicatie aan de Kerk en van het Raadhuis worden afgelezen en voorts worden aangeplakt.
Actum onder onze eigenhandige ondertekeninge te Hardenbergh den 12 April 1700 vyf en negentig, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
(was get.)
G. HOFFSINK. F. VAN MUNSTER, F. BUSSEMAKER, JASPER SWEERS, BERENT MEULEMAN, G. NYMAN, E. SWEERS, JAN SANTMAN.
Ter ordonnantie
(get.)
J. VAN RIEMSDYK, Secret.
Deze Publicatie is alzo gedaan.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK, Secret.

Notulen van de Municipaliteit der Stad Hardenbergh. Maandag den 13 April.
Zyn ter Vergadering van de Municipaliteit gecompareert, de Burgers

(33)

Jasper van Munster, Marten Odink, Jan Harmen Sweers senior, Hend. Meyerink, Egbert Meyerink, Willem Boerrigter en Berend Harssevoort (beiden mede voor Lucas Bieleveld), Jan Hed. Sweers E.Z., Willem Nyman, Abr. Van der Heide, Gerrit Sierink, Lugger Brand, Tyës Kremer, Jan Hend. Van Loo, Hend. Hoffsink, Harmen Joosen, Harmen Hend. Sweers, Ant. Nyman, Derk Jan Sierink, Gerhardus Egbertus Sierink, Willem Hoffsink, Gerrit Willem Santman, Herms. van Loo, Jan Hend. Sweers J.H.Z., Reinder Kamferbeek, Jan. Hend. Sweers D. Z., Jannes Smit, Berend Sweers junior, Evert Goris, Jan Brand, Gerrit Jan Valkman, Harmen Goris, Jan Kamferbeek senior.
En is by monde van den Burger Jasper van Munster, namens alle dezelven, verzocht geworden:
Eensdeels, “dat de tegenwoordige Provifioneele Representanten, tot voorkoming van Regeeringloosheid, mogen blyven continueeren, tot dat zy, achtervolgens een behoorlyk Plan van Verkiezing, door eene nicuwe wettig verkorene en beëdigde Representatie zullen vervangen worden.
En anderdeels, dat door de Municipaliteit andermaal de Burgery by Publicatie mag worden opgeroepen, om hier, door de vyf Gecommitteerdens, de Burgeren J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers senior, ontworpen, en aan de Burgery op eergisteren voorgelegt geweest zynde Concept – Plan van Verkiezing der Representanten, doch het welke toen om bekende oorzaken niet tot stand heeft kunnen gebragt worden, weder aan de Burgery te doen voorleggen, om het zelve in bedaarde overweging te nemen, en voorts; het zy met of zonder veranderingen, alnog tot stand te brengen, op dat daarna de Verkiezing behoorlyk geschieden kan.
Waarop zynde gedelibereert, is door de Provisioneele Representanten goedgevonden, om het zelve verzoek te accordeeren, onvermindert nochtans de actie waaraan zich sommige Burgers op eergisteren zullen

(34)

hebben mogen schuldig gemaakt:
en, om midsdien de Burgery tegens morgen voormiddag on negen uuren in de Kerk op te roepen by de volgende Publicatie.
VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP.
PUBLICAT I E.
De Provisioneele Representanten van het Volk der Stad Hardenbergh, aan alle Burgeren en Ingezetenen van dezelve Stad en haare Vryheid Heil en Broederschap! doen te weten:
Dat wy op het verzoek van veele onzer Medeburgeren, op heden aan ons gedaan, houdende:
Eensdeels, “dat de tegenwoordige Provisioneele Representanten, tot voorkoming van Regeeringsloosheid, mogen blyven continueeren, tot dat zy, achtervolgens een behoorlyk Plan van Verkiezing, door eene nieuwe wettig verkorene en beëedigde Representatie zullen vervangen worden, – En anderdeels, dat door de Municipaliteit andermaal de Burgery by Publicatie mag worden opgeroepen, om het door de vyf Gecommitteerdens, de Burgeren J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers senior, ontworpen, en aan de Burgery op eergisteren voorgelegt geweest zynde Concept – Plan van Verkiezing der Representanten, doch het welke toen om bekende oorzaken niet tot stand heeft kunnen gebragt worden, weder aan de Burgery te doen voorleggen, om het zelve in bedaarde overweging te nemen, en voorts, het zy met of zonder veranderingen, alnog tot stand te brengen, op dat daar na de Verkiezing behoorlyk geschieden kan; – na deliberatie hebben goedgevonden, om het zelve verzoek te accordeeren, onvermindert nochtans de actie waaraan zich sommige Burgers op eergisteren zullen hebben mogen schuldig gemaakt, en, om, midsdien, de Burgery tegens morgen voormiddag om negen uuren in de Kerk by Publicatie op te roepen.”
Dat wy, overzulks, alle Burgeren en Ingezetenen dezer Stad en derzelver Jurisdictie andermaal tegen morgen om negen uuren precies oproepen, om alhier

(35)

in de Kerk by een te komen, opdat dan het Plan van Verkiezing der Representanten tot volkomen stand en in order gebragt kan worden. – Wy roepen daartoe alnog alle burgeren en ingezetenen op; want het is thans eene algemeen aangenomen, en door de Provisioncele Representanten van het Volk van Overyssel, by derzelver Publicatie van den 17 February laastleden, uitdruklyk geërkende waarheid, dat uit hoofde der gelykheid elk Burger en Ingezetenen stemgerechtigd is in alle algemeene Volksvergaderingen.
En op dat niemand hier van ignorantie zal kunnen pretendeeren, zal deze Publicatie op de straaten worden afgekondigt en aan het Stadshuis worden aangeplakt.
Actum Hardenbergh den 13 April 1795, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
(was get.)
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.
Deze Publicatie is alzo gedaan.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

Notulen van de Vergadering der Burgery der Stad Hardenbergh. Dingsdag den 14 April 1795.
Ingevolge de op gisteren gedaane Publicatie van de Municipaliteit, waarby alle Burgeren en Ingezetenen dezer stad Hardenbergh en derzelver Jurisdictie andermaal tegens heden zyn opgeroepen, om alhier in de Kerk by een te komen, op dat alnu het Plan van Verkiezing der Representanten tot volkomen stand en in order gebragt kan worden; Zo zyn in de Vergadering der Burgery gecompateerd, de Burgers

(36)

Gerrit Hoffsink, Fred. van Munster, Fred. Bussemaker, Jasp. Sweers, Gerrit Nyman, Berend Moleman, Engbertus Sweers, Jan Santman D. Z. (Municipaliteitsleden).
Jac. van Riemsdyk, Secretaris.
Willem Meyer, Ant. van Riemsdyk, Berend Sweers, senior, Derk Rasink, Jan Hoffsink, Martinus Pruim, Jan Godfried Pruim, Jan Sweers D. Z., Gerrit Sierink, Willem Boerrigter, Reinder Kamferbeek, Marten Odink, Jan Hend. Sweers E. Z., Jan Kamer, Abr. van der Heide, Gerrit Willem Santman, Willem Nyman, Jan Hend. Sweers J. H. Z., Hend. Meyerink, Lugger Brand, Jan Valkman 0. Z., Derk Sweers J. H. Z., Evert Goris, Egbert Meyerink, Lucas Bieleveld, Jan Harmen Sweers senior, Jan Hend. Sweers D. Z., Jan Valkman G. Z., Jasper van Munster, Jannes Smid, Harmen Goris, Gerrit Jan Valkman, Berend Harssevoort, Tyës Kremer, Jan Hend. van Loo, Hend. Haamberg, Jan Hend. ten Brinke, Gerrit Baarslag, Evert Nyman, Derk Jan Sierink, Herms. van Loo, Peter Gerrits, Willem Hoffsink, Ernst Hamelman, Hend. Hoffsink, Harmen Joosten.
En is voorts, op last van de Municipaliteit, door den Secretaris, voorgelezen, de Notulen van het op den 11den dezer alhier verhandelde, met de daar in geinsereerde Aanspraak ter overlegging van het Concept – Plan van Verkiezing der Representanten, voorts het gedachte Concept – Plan zelve; als mede de Publicatie van de Provisioneele Representanten van het Volk van Overysfel, van dato den 17 Febr. 1795, zo als dezelve dezen geinsereerd is.
(Fiat insertio)
“VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP.
PUBLICAT I E.
De Provisioneele Representanten van ’t Volk van s’s Overyssel doen te weten:
dat wy, by de gelukkige

(37)

omwenteling van zaaken hier te Lande, de noodzaakelykheid bezeffende om daar van zo spoedig mogelyk aan de Burgers en Ingezetenen dezer Provincie behoorlyke kennis te geven, ons gehaast hebben daar aan aanstonds des anderen daags, te weten by onze Publicatie van den 6den dezer te voldoen.
Dat wy overtuigd zynde, dar het in alle tyden en omstandigheden, vooral in zodanigen als waar in wy ons thans bevinden, nodig is, dat de Natie volkomen zy onderrigt en verzekerd van de ware gevoelens en bedoelingen van de door haar verkoren Representanten, ook terstond daar by in algemeene bewoordingen onze erkentenis van de souvereiniteit des Volks en van de Regten van den Mensch en van den Burger openlyk aan den dag, gelegt hebben.
Doch dat de tyd toen niet toelatende onze denkbeelden verder te ontwikkelen, wy thans, hoe zeer deze ronde verklaring elk, die gewoon is uit zulke algemeene gronden zekere gevolgen te trekken, genoegzaam heeft moeten overtuigen; dat wy daar door ook alle Regten welken aan elken Ingezeten als Mensch en Burger toekomen, niet min duidelyk erkend hebben; doch dat wy uit aanmerking dat niet een iegelyk kan verondersteld worden uit zulk eene meer algemeene erkentenis die van alle daar onder begrepen Regten te kunnen afleiden, overzulks het , nuttig hebben geoordeeld by dezen nader en plegtig te declareren:
Dat wy by gemelde onze Publicatie onder voorschreven algemeene verklaring hebben willen verstaan, en alnog verstaan eene erkentenis:
Dat alle Menschen met gelyke Regten worden geboren en allen op vryheid en onafhanglykheid ten allen tyde eene gelyke aanspraak blyven behouden.
Dat die Regten bestaan in gelykheid, vryheid, veiligheid van persoon en eigendom, en tegenstand aan onderdrukking; by welke dus ook alle de Leden der Burgermaatschappy verpligt zyn elkander te laten en daar in te handhaven.
Dat uit hoofde der gelykheid elk Burger en Ingezeten stemgerechtigd is in alle algemeene Volksvergaderingen.

(38)

dat ook de verkiesbaarheid tot alle openbaare będieningen niet door rang of geboorte of Godsdienstige begrippen maar door deugd en bekwaamheid behoord bepaald te worden.
Dat vryheid bestaat in de magt om alles te doen, wat noch door de Wetten der natuur of der openbaring, noch door den uitgedrukten wil der Maatschappy is verboden, en dus de Regten van anderen niet benadeelt; het welke omschreven word by dezen regel:
doe niet aan anderen het geen gy niet wilt dat u geschiede; en wel zo dat die Vryheid nimmer in eenig opzigt mag belemmerd worden, dan door of op ’t gezag des volks, en in die gevallen waar in het oogmerk der Burgermaatschappy dit volstrekt vereischt.
Dat het Recht tot veiligheid van persoon en bezittingen mede brengt, dat ieder Burger by dezelve door de gezamentlyke kragten der Maatschappy op eene gelyke wyze worde bewaard.
Dat het Regt van eigendom bestaat in elks vrye beschikking over zyne bezittingen, inkomsten, arbeid en vernuft, mede brengende de verpligting van allen om elkander daar in niet te stooren.
Dat het Regt van tegenstand aan onderdrukking gelegen is in de magt van het gezamentlyke volk om zig tegen zyne bestierderen te verzetten en op te staan, zo dikwyls als dezen deszelfs geheiligde Regten algemeen verkragten.
Dat hier uit voortvloeijen het Regt van elk Burger om zyne bezwaren aan de Regeringe open te leggen, en het Regt des volks om zyn eigen Regeringsvorm te kiezen en ten allen tyde naar goedvinden te veranderen, als mede om zyne belangens te doen waarnemen en zig te doen bestieren door lieden die het zelve daar toe bekwaam en waardig keurt, en van welker verantwoordelykheid het zelve zig kan verzekeren.
De vrye en onbelemmerde oeffening van Godsdienstige eerbewyzen, mits onder derzelver dekmantel de rust en veiligheid of het welzyn der Maatschappy niet gestoord worden.
De Vryheid om over alle zaken zyn gevoelen by

(39)

monde of by geschrifte of door de drukpers aan anderen bekend te maken.
De zekerheid dat nicmand geregtelyk beschuldigt, gearresteerd of gevangen gezet mag worden, dan in zodanige gevallen en onder zodanige omstandigheden als door de Wet vooraf bepaald zyn; dat de gevangenis alleen mag dienen om zig van iemands persoon , te verzekeren, zonder door ontydige gestrengheid reeds een straf meede te brengen; als mede dat ieder kan verzekert zyn van door een onzydige Rechtbank gevonnisd te zullen worden.
Eindelyk dat ter bewaring van alle deze Rechten tegen In- of Uitheemsch geweld vereischt word, dat er eene gewapende Burgery besta, die in staat is dezelven by voorkomende gelegenheid te beschermen.
Aldus gedaan ter Vergadering van de Provisioneele Representanten van het Volk van Overyssel te Zwolle den 17 February 1795. het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.”
Ter ordonnantie van voorschr. Representanten.
In de plaats van Griffier
GERH. DUMBAR.

Waarop zynde gedelibereerd, is door de Burgery dezer Stad goedgevonden, om het overgelegde Concept – Plan goed te keuren, en de Gecommitteerdens voor het uitbrengen van het zelve te bedanken; en het zelve Concept – Plan alzo te arresteren als een Plan en Wet, om daarna de Verkiezing der Representanten van de Burgery der stad Hardenbergh en haare Vryheid te doen.
Nog is goedgevonden, om morgen dezelve Keur van acht Representanten of Municipaliteits – leden te doen:
doch, op dat niemand der thans alhier niet present zynde Burgeren en Ingezetenen, hier van geene ignorantie zal kunnen pretenderen; zo wordt de Municipaliteit verzocht, om op heden by eene Publicatie aan alle Burgeren en Ingezetenen dezer Stad en haare Vryheid kennis te geven, dat het door de Burgeren Gecommitteerden J. G. Pruim, A. van Riemsdyk, J. van

(40)

Riemsdyk, W. Meyer en B. Sweers senior, ontworpen Concept – Plan van Verkiezing der Representanten van de Burgery der stad Hardenbergh en derzelver Vryheid, zo als het legt en uitgebragt is, door de Burgery, op heden in de Kerk alhier by één vergadert, is goedgekeurt, en als een Plan of Wet, om daar na die Verkiezing te doen, gearresteert geworden; en dat alzo, daar na, op morgen tot eene Verkiezing van de Municipaliteits – leden zal getreden worden:
met verzoek aan alle Burgeren en Ingezetenen, die volgens het zelve, daar toe stemgerechtigd verklaard zyn, om daartoe precies om negen uuren des morgens op te komen.
Voorts is door de Burgeren W. Meyer, B. Sweers senior, J. van Riemsdyk, J. G. Pruim en A. van Riemsdyk, nog mondelyk gedaan en schriftelyk overgegeven de volgende Propositie.
(Fiat insertio.)
PROPOSITIE.
“BURGERS!
Spraken wy zo even tot U, als uwe Gecommitteerden tot het beramen van een Concept – Plan van Verkiezing der Representanten van de Burgery der stad Hardenbergh en derzelver Vryheid:
wy ondernemen dit nu te doen eenvoudig als uwe Medeburgers. In het ontwerpen van het gedachte Concept – Plan hebben wy dikwyls gedacht over de Magt of het Gezach welke de Municipaliteit behoord uit te oefenen, en voor wie zy haare jaarlyksche Rekening van Stads- Finantien zal doen. Doch wy begreepen dit teffens, zaaken te zyn die tot het Regeerings – Reglement en niet tot het Plan van Verkiezing behoorden:
en omtrent welke iets te beramen, wy, gevolglyk, niet gecommitteert waren. Wy achten het echter allernoodzaaklykst, dat hier omtrent ten minsten iets provisioneels bepaalt worde; opdat alle onördeninge voorgekomen, alle misverstand wechgenomen en alle kwaade verdenkingen geweerd worden. Hierom is het, dat wy voorslaan, dat door de Burgery by provisie zal worden verklaart en vastgestelt, tot zo

(41)

lange er geen ander of nader Regeerings – Reglement wettiglyk zal zyn opgemaakt en ingevoerd.
1. Dat de Municipaliteit dezer Stad, zich zo wel provisioneel met het Staats- als Stads – bestuur zal bezig houden en de Justitie uitoeffenen; Dat zy alle Officien, Ambten en bedieningen by meerderheid van stemmen, en niet by tourbeurten, zal begeven; Dat in alle hunne verrichtingen by meerderheid van stemmen het besluit zal kunnen worden genomen; En dat zy, tot spoediger en gemaklyker afdoeninge van zaaken, haare byzondere Werkzaamheid, onderling mag verdelen:
Edoch, dat zy geene Stads – goederen of eigendommen uit noodzaake mag verkopen, of zelfs niet in erfpacht geven, verpanden of verzetten, – noch ook penningen op rente uitdoen zonder genoegzaam verband, – noch ook nieuwe Stads- of Landsbelastingen vaststellen of helpen vaststellen, zonder toestemminge van een daartoe aan te stellen Burger Committé; En dat ook voor dit Committé, voor het jaarlyks afgaan der Municipaliteits leden, door de Municipaliteit behoorlyke Rekening en Verantwoording van der Stads Finantien, of van Ontvangst en Uitgave, zal worden gedaan.
2. Dat er, alzo, een zodanig Burger – Committé in deze Stad zal plaats hebben; Dat als zodanig mede zal geauthoriseert zyn, en geauthoriseert wordt by dezen, het Committé van vier persoonen, het welke by het Plan van Verkiezing der Representanten belast is met het toezicht en bezorging dat de Keur in order geschiede; Dat overzulks den Eed die het zelve, volgens het gedachte Plan, doen moet, nog zal worden aangevult met deze woorden:
Als mede, dat wy in het toestaan of afslaan der Voorstellen die ons, van de Municipaliteit de een of ander tyd zullen kunnen gedaan worden, om van Stads goederen of eigendommen uit noodzaake te verkopen, in erfpacht geven, verpanden of verzetten, – om Stads – penningen uit te doen zonder genoegzaam verband, – en om nieuwe Stads- of Lands – belastingen vast te stellen, dezer Stads- en

(42)

Lands – belang, elk daar het vereischt wordt, in acht zullen nemen, en overeenkomstig ons beste geweten zullen handelen.
Welken Eed het zelve Committé, immediatelyk achter den anderen, in het Plan voorkomenden, zullen hebben te doen. En eindelyks, dat by dit Committé ook by meerderheid van stemmen zal worden besloten. Doch zullen zy elkanderen niet nader dan als Oom en Neef in den bloede mogen bestaan, en de deze hunne Commissie telkens tot de jaarlyksche vernieuwing der Municipaliteit tọe duren.
Wy verzoeken, dat dit ons voorstel, met aldien ernst die het gewigt der zaake vordert, mag in overweging genomen en daarop een zodanig besluit uitgebragt worden, als de Burgery tot Stads – nut en beste zal vermeinen te behooren; en dat dit ons Voorstel, in allen gevalle tot onze decharge in de Notulen van heden zal worden geinsereert.
Hardenbergh den 11 April 1795, en overgegeven den 14 daar aan volgende.
WILLEM MEYER.
BEREND SWEERS.
J. VAN RIEMSDYK.
J. G. PRUIM.
ÅNT. VAN RIEMSDYK.”
Waarop zynde gedelibereert, is mede door de Burgery dezer Stad goedgevonden, om zich met dezelve Propositie, zo als ze legt almede te conformeeren:
en om de daar by voorgeslagene poincten alzo, tot zo lange ‘er geen ander of nader Regeerings – Reglement wettiglyk zal zyn opgemaakt en ingevoert, vast te stellen; zo als vastgesteld worden by dezen.
Waarmede deze Vergaderinge is afgelopen en gescheiden.
Dat deze Notulen alzo in præsentie van de gezamelyk vergaderde Burgery zyn opgemaakt; wordt mids dezen van wegens de Municipaliteit gecertificeert.
Ter Ordtie van de Municipaliteit
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

(43)

Notulen van de Municipaliteit der Stad Hardenbergh. Dingsdag den 14 April 1795.
Is by de Municipaliteit, ingevolge het heden morgen by de Burgery dezer Stad beslotene, goedgevonden, om heden te doen de navolgende Publicatie.
VRYHEID, GELYKHEID, BROEDERSCHAP, PUBLICAT I E.
Wy Provisioneele Representanten van het Volk der Stad Hardenbergh, aan alle Burgeren en Ingezetenen van dezelve Stad en haare Vryheid Heil en Broederschap! doen te weten:
Dat het door de Burgeren 7. G. Pruim, A. van Rieinsdyk, J. van Rieinsdyk, W. Meyer en B. Sweers senior, als daar toe van de Burgery gecommitteerd geweest, ontworpen Concept – Plan van Verkiezing der Representanten van de Burgery der Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid, zo als het legt en uitgebragt is, door de Burgery wettig op heden in de Kerk alhier by een vergadert is goedgekeurt, en als een Plan of Wet, om daarna die Verkiezing te doen, gearresteerd geworden:
en dat alzo, daarna, op morgen tot eene Verkiezing der Municipaliteits – leden zal getreeden worden.
Dat wy, overzulks, alle Manspersoonen dezer Stad en derzelver Jurisdictie, die langer dan drie jaaren hier gewoond en geduurende dien tyd het hoofdgeld betaald hebben, mits zy boven de twintig jaaren oud zyn, niet bedeeld worden van den Armenstaat, geen Domestyken zyn, noch vok dienstdoende Militairen, by dezen oproepen, om morgen voormiddag precies om negen uuren, na dat de Klok alvoorens driemaal geluid is, zich in de Kerk te vergaderen; ten einde om alsdan tot de Verkiezing der acht Municipaliteits – leden? dadelyk en plegtig, achtervolgens het gedachte Plan, te treden:
zullende een quartier uur na negen de deuren van de Kerk gesloten worden, dat ‘er dan niemand meer in zal worden toegelaten.

(44)

Een ieder der voorzeide Manspersoonen wordt alzo by dezen opgeroepen, verzocht en genodigt; om morgen hier toe tydig op te komen!
En op dat niemand hier van ignorantie zal kunnen pretendeeren, zo zal deze onze Publicatie op de straaten worden afgekondigt en voorts aan het Stadshuis worden aangeplakt.
Actum Hardenbergh den 14 April 1795, het eerste jaar der Bataafsche Vryheid,
Ter Ordtie van de Provisioneele Representanten voornoemd.
(was get.)
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.
Deze Publicatie is alzo gedaan.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

STEMLYST.
Hardenbergh den 15 April 1795, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
Tot Leden van het Burger – Committe, uit vier persoonen bestaande, zyn genomineerd. De Burgers:
Met de navolgende stemmen:
Jan Harmen Sweers Senior 111111111111111111
Willem Meyer 111111111111111
Jasper van Munster 111111111111111111111111111111111
Hend. Leuvelink Uull111111111
Jan Godfried Pruim 111111111111111111111111111
Willem Hoffsink 11111111
Hend. Hoffsink 111111111
Tyës Kremer 1111
Hend. Meyerink 1111111
Tyës van ’t Holt 1111111111111111
Jan Hend. Sweers D. Z. 1111111
Jan Hend. Sweers E. Z. 111
Marten Odink 1111111111

(45)

Berend Sweers senior 11111
Willem Nyman 111111111111
Gerrit Jan Valkman 1
Lugger Brand 1
Hend. Vinke 111
Hend. Welleweerd 1
Jan Hend. Van Loo 1
Willem van Loo 11
Abr. Van der Heide 1
De stemming afgelopen zynde, is gebleken, dat alzo tot Leden van’t Burger – Committé verkoren zyn, de Burgers Jasper van Munster met 33, Jan Harmen
Sweers met 32, Jan Godfried Pruim met 28 en Willem Meyer met 23 stemmen:
die zulks, elk in ’t byzonder, hebben aangenomen:
en hebben voorts de Éeden in forma afgelegt; – gelyk ook den Eed door den Secretaris, als hier voor de eerstemaal by fungeerende, is afgelegt.
Aldus in de Kerk voor de Burgery geschied.
In fidem
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

STEMLYST EN VERBAAL. Hardenbergh den 15 April 1795, het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid.
Tot de Acht Representanten of Leden van de Municipaliteit der Stad Hardenbergh en derzelver Vryheid, zyn in de Kerk genomineerd. De Burgers:
Met de navolgende stemmen:

(46)

Gerrit Sierink11111111111112
Gerrit Hoffsink1111111111111111111111111111111111135
Jan Santman D. Z.11111111111111111111111111111111111
1111111		42
Berend Moleman11111111111111111111111111111111111
111111		41
Rutger Santman11111111111111111111111111127
Gerrit Nyman11111111111111111111111111111111111
1111111111111		48
Fred. Bussemaker11111111111111111111111111111111111
11111111111		46
Jasper Sweers11111111111111111111111111111111111
111111111111111		50
Fred. van Munster11111111111111111111111124
Engbertus Sweers11111111111111111111111111111111111
11111111111		46
Herms. van Loo111111111 9
Berend Oeverman11111111111111115
Hillebrand Amsink111111 6
Willem Nyman111111111 9
Hend. Leuvelink11111111 8
Hend. Vinke11 2
Klaas ter Steeg1111 4
Willem van Loo111111 6
Tyës Kremer11 2
Derk Santman J. Z.11 2
Hend. Hoffsink111111 6
Jan Hend. Sweers D. Z.11 2
Jan Hend. Sweers E.Z.11 2
Tyës van ’t Holt1 1
Berend Sweers Senior1111111111111
Jan Hend. van Loo11 2
Willem Hoffsink1 1
Hend. Meyerink1 1
Arend Sierink11 2
Derk Jan Santman1 1

De stemming afgelopen zynde, en het Burger – Committé en Secretaris zich terstond uit de Kerk naar het Raadhuis hebbende begeven, om naauwkeurig op te nemen, wie de Acht Persoonen zyn welke de meeste stemmen tot Municipaliteits – leden hebben; zo is gebleken, dat tot Representanten of Municipaliteits – leden gekoren zyn:
De Burgers Jasper Sweers met 50, Gerrit Nyman met 48, Fred. Bussemaker met 46, Engbertus Sweers met 46, Jan Santman D. Z. met 42, Berend Meuleman met 41, Gerrit Hoffsink met 35, Rutger Santman met 27 stemmen:
Alle deze Leden ten Raadhuize opgeroepen zynde, zyn dezelven gecompareerd, uitgenomen Engbertus Sweers, die absent is:
en hebben de Burgers Jasper Sweers, Gerrit Nyman, Jan Santman D. Z., Berend Meulemn en Gerrit Hoffsink, het ambt waar toe zy

(47)

verkoren zyn aangenomen; doch hebben de Burgers Fred. Bussemaker en Rutger Santman voor het zelve bedankt, en daar toe eenige redenen van excuse bygebragt, – die echter door de oude Municipaliteit niet voldoende zyn geoordeelt, maar zy gecondemneert, een ieder respectivelyk, om het ambt waar toe zy wettig verkoren zyn te moeten aannemen, of, ten behoeve van de Stad te verbeuren eene fumma van vyf en twintig Daalders; waarvan het Decreet hun voorgelezen zynde, hebben zy, een ieder voor zich, nogmaals by hunne verweigeringe gepersisteerd.
Waarna de Stemlyst van nieuws is nagezien geworden:
en is daar by gebleken, dat de naasten tot de Gekorenen F. Bussemaker en R. Santman, zyn de Burgers Frederik van Manster met 24 en Berend Oeverman met 15 stemmen; doch, daar Fred. van Munster moet uitvallen, om dat hy de Oom in den bloede is van den met meerder stemmen gekorenen Representant Jan Santman D. Z., — zo volgt op de benoemden, de Burger Gerrit Sierink met 12 stemmen. De Burgeren B. Oeverman en G. Sierink ten Raadhuize hierop opgeroepen zynde, zyn dezelven gecompareerd:
en is hun gecommuniceert, dat zy als Representanten; by invallinge al nu verkoren zyn, doch hebben dezelven daar voor bedankt, en daar toe eenige redenen van excuse bygebragt, – die door de oude Municipaliteit ten aanzien van den Burger Oeverman niet, doch ten opzichte van den Burger Sierink al voldoende zyn gekent; zynde den eerstgemelden gecondemneert, om het ambt waartoe hy wettig by invallinge verkoren is te moeten aannemen, of, ten behoeve van de Stad te verbeuren eene summa van vyf en twintig Daalders, en, den anderen daarvan vrygesprooken; waar van het Decreet hun voorgelezen zynde, heeft den eersten alnog by zyne verweigering gepersisteerd, en, den anderen den Eed tot bevestiging van zyn tegenwoordig voornemen, om naar Aane te gaan wonen, en daar toe reeds eene kamer te hebben gehuurd, afgelegt.
Hierna de Stemlyst al weder zynde nagezien, is gebleken, dat de naasten tot dezen, by invallinge,

(48) verkoren zyn:
de Burgeren Berend Sweers senior met 11 en Hermannus van Loo met 9 stemmen; want, ofschoon de Burger Willem Nyman ook negen stemmen heeft, zo moet deze echter uitvallen om dat zyn Oom in den bloede Gerrit Nyman tot Representant voor hem verkoren is.
Deze Burgeren Berend Sweers senior en Hermannus van Loo hierop ten Raadhuize opgeroepen zynde, zyn dezelven aldaar verschenen; en is hun gecommuniceert, dat zy als Representanten, by invallinge, al nu verkoren zyn, dewelken het ambt waartoe zy verkoren waren hebben aangenomen.
Er zyn dan alzo tot Representanten wettig verkoren, deze navolgende Acht Burgers
Jasper Sweers.
Gerrit Nyman.
Engbertus Sweers.
Jan Santman D. Z.
Berend Meuleman.
Gerrit Hoffsink.
Berend Sweers senior.
en Hermannus van Loo.
Dewelken alle, uitgenomen Engbertus Sweers, welke absent is, den Eed in handen van het Burger – Committé in forma hebben afgelegt:
het welk gedaan zynde, is door het Burger – Committé goedgevonden, om van deze keur, na voorgaande klokken – gelui aan de Burgery kennis te geven, door dit Verbaal opentlyk van het Raadhuis door den Secretaris te doen afkondigen.
Aldus gedaan op dato ut supra.
JASPER VAN MUNSTER.
JAN HERM. SWEERS.
J. G. PRUIM.
WILLEM MEYER.
In fidem atq. me presente
J. VAN RIEMSDYK.
Secret.

Bijvoegsel:
DRUKFOUTEN (en handgeschreven aantekeningen van Van Riemsdijk zijn in bovenstaande tekst aangepast). Bovendien schrijft hij: ‘De overige Drukfouten in de Zinsnijdingen en Spellingen zijn minder aanstotelijk.’

U kunt het origineel hier raadplegen.