Geschreven door Henk (Hendrik) Luisman,
zoon van Hendrik Luisman Sr. en Dina Luisman-Sickman. In de jaren 50 en 60 Spar-kruidenier aan de Voorstraat in Hardenberg.
In dit artikel vertelt Henk Luisman over zijn ouders, die vlak na de oorlog een geweldige stap maakten door in het centrum van het dromerige Hardenberg een kruidenierszaak te beginnen volgens het, voor die tijd, moderne concept van de landelijk opererende SPAR. De voorgevel had een etalage met een ruime overzichtelijk uitstraling, die Hardenberg nog niet kende. De bestaande zaken in het stadje waren overwegend bakkers die ook kruidenierswaren leverden. Het was toen nog traditie dat zij voor hun klandizie de kerkgangers een zogenaamde ingang hadden. Het gezangenboekje werd gedurende de week voor hen in het kabinet bewaard en bij aanvang van de kerkdienst opgehaald. Na de kerkdienst werd het weer teruggebracht en men dronk gezamenlijk staande een kopje koffie, er werden nieuwtjes uitgewisseld en het boodschappenbriefje achtergelaten. De dag daarop, het was marktdag, kon de gevulde boodschappenmand weer worden opgehaald. Het bleek een traditie die met de veranderingen in de samenleving geheel verdween. De ontwikkeling van bediening naar het winkelkarretje was niet meer te stuiten.
De opening op 27 augustus 1948
Op 27 augustus 1948 begonnen mijn ouders, Hendrik Luisman (geb. 06-12-1912) en Dina Luisman-Sickman (geb. 25-05-1912), een SPAR-kruidenierswinkel op het adres Voorstraat 21 te Hardenberg.
Mijn vader had voordien enige praktijkervaring opgedaan bij kruidenier De Lange in Bergentheim, bij Albino in een pand in de omgeving waar nu de HEMA is gevestigd en bij een filiaal van Albino in Delfzijl.
In eerste instantie was De SPAR een zogenaamde bedieningswinkel. De door de klant gevraagde hoeveelheid suiker werd afgewogen op een weegschaal en meegegeven in een bruinpapieren puntzak.
Zo ook de koffie. De koffiebonen konden in de winkel gemalen worden tot koffiepoeder maar men kon de koffiebonen ook in vaste vorm meenemen, om ze thuis tot poeder te vermalen.
Kaas, vleeswaren, witte bonen, bruine bonen, chocolaatjes, wasmiddelen werden tot de door de klant gewenste hoeveelheid achter de toonbank afgewogen en verpakt.
Dien en Riek Luisman medio 1962.
De meeste klanten hadden in die tijd een winkelboekje. Daarin werden door de klanten de gewenste boodschappen opgeschreven en afgeleverd in de winkel. De gewenste boodschappen werden verzameld in een doos of tas en werden de volgende dag bezorgd bij de klanten. Ik was zelf nog een klein ventje, maar ik kan me goed herinneren dat mijn vader altijd een handvol snoepjes in de doos deed voor de kinderen van de klant.
Als mijn vader er lucht van kreeg dat er nieuwe inwoners in Hardenberg waren gekomen, dan ging hij naar deze nieuwe inwoners toe en vroeg hun of zij klant bij hem wilden worden. Onder andere op deze wijze werden nieuwe klanten verworven. Het bezorgen van de boodschappen werd gedaan met een bakfiets door de knecht en door mijn zussen Riek, Dien en Jannie.
Hendrik Luisman met zijn dochter Dien die een proefrit maakt op de bakfiets Toen ik een jaar of elf was, werd ik ook ingezet als bezorger van de boodschappen. Met een doos onder de snelbinder, een aantal tassen aan het stuur van de fiets en wat kleingeld als wisselgeld werd ik op pad gestuurd o.a. richting Gramsbergerweg, Parallelweg en de Jan Weitkamplaan.
In 1963 is de bedieningswinkel van de SPAR verbouwd tot een zelfbedieningswinkel, een soort voorloper van de huidige supermarkt.
De klanten konden in de winkel zelf hun artikelen verzamelen in een mandje of karretje en daarmee naar de kassa gaan om de boodschappen af te rekenen. Het winkelboekje bleef bestaan en daarmee ook de bezorging van de artikelen aan huis.
De opening van de zelfbedieningswinkel in 1963 met o.a. opa Jan Sickman met platte pet, moeder Dina Luisman-Sickman, daarvoor sta ik, gehurkt winkelmeisje Gezina v.d. Veen, daarachter vader Hendrik Luisman, rechts daarnaast zus Jannis, zus Dien en zus Riek Naast mijn vader bestond het winkelpersoneel uit mijn zus Dien, een winkelmeisje en een knecht. Mijn moeder zorgde met een huishoudelijke hulp voor de huishouding en stond regelmatig in een afgetimmerde ruimte in de schuur achter de woning, wat wij het magazijn noemden, onder andere chocolaatjes, koekjes en bonbons af te wegen. In het weekend deden mijn zwagers en ik hand en spandiensten.
De winkel aan de Voorstraat in het centrum van Hardenberg Het was een fantastische tijd aan de Voorstraat, totdat mijn vader in 1966 een hersenbloeding kreeg. Hiervan is hij na verloop van tijd wel weer hersteld, maar de toenmalige artsen adviseerden hem om te stoppen met de winkel, om herhaling van een hersenbloeding te voorkomen. Dat zou voor hem fatale gevolgen kunnen hebben. Het pand werd in 1967 overgenomen door Zwiers’ Supermarkten (later Albrecht). In 1993 werd het pand door ‘buurman’ drogisterij Ter Veen (daarvoor drogisterij Glastra) aangekocht en bij zijn zaak gevoegd.
Mijn ouders zijn in 1967 samen met mijn jongste zus Jannie en ik verhuisd naar de Alberthus Risaeusstraat te Hardenberg. Daar hebben wij met veel plezier gewoond en was ook de
“naoberschap“ met de toenmalige buren heel goed.
Hendrik en Dina Luisman, toen ze met veel plezier aan de Alberthus Risaeusstraat woonden
Mijn vader Hendrik Luisman is op 12 juli 1997 op 84 jarige leeftijd gestorven na een kort ziekbed. Mijn moeder Dina Luisman-Sickman is op 5 december 2007 op 95 jarige leeftijd gestorven, ten gevolge van een val, waarna zij in coma is geraakt en daaruit niet meer is ontwaakt.
Als kinderen bewaren wij uitermate dierbare herinneringen aan onze ouders.
(Aanvulling Henk: In de jaren zestig speelde ik met Koos en Jan-Jaap Glastra en met de jongens van Emmens, met Johan Pragt, met Henk Eggengoor, met Hans Klooster. De Haagse “beatgroep” de Motions traden op in zaal Potgieser aan de markt. Misschien kun jij je nog herinneren dat er een luik in de zaal zat, waar men de koffie uit serveerde. Daar stond kleine Henkie samen met Jeannetje Potgieser de ogen uit te kijken naar die band. Ik heb op de markt gevoetbald met ZZ en de Maskers, die ook optraden in zaal Potgieser.)
Aanvullende informatie en foto’s Stichting Historische Projecten:
In de krant van 3 september 1948 staat het volgende bericht:
Door de heer Leusman is dezer dagen de nieuwe Sparwinkel geopend in de Voorstraat. Het perceel is geheel gerestaureerd en de winkel in moderne stijl ingericht. Een keur van artikelen, zowel in de etalages als binnen, trekt terstond de aandacht en zal naar we geloven veel kopers lokken. De heer Leusman is hier geen vreemde, daar hij vroeger chef was van de Albino-zaak, we vertrouwen dan ook dat de winkel wel zal floreren. We wensen de heer Leusman God’s zegen toe, want zonder die zegen zal het niet gelukken. Zoals het oude gevelsteentje zegt: “Soo de Heere de stadt niet en bewaardt, vergeefs waakt de wachter”.
De sparwinkel met de gevelsteen.
De Spar op de hoek van Voorstraat-Kruissteeg.
Spar logo.
De nieuwe gevelsteen is in de zijmuur gemetseld.
De bijbeltekst uit psalm 127 luidt: SOO DE HEERE DE STADT NIET EN BEWAERT TEVERGEEFS WAECKT DE WACHTER.